Notes małego historyka sztuki: recently seen

wspaniały kraków za każdym razem fascynujący

- czyli sprawozdanie z wizyty w krakowskim muzeum narodowym

W listopadzie 2010 roku upłynie pięć lat od otwarcia największej w Polsce i jednej z najnowocześniejszych galerii sztuki XX wieku, prezentującej twórczość polskich artystów od końca XIX do początku XXI wieku. W Gmachu Głównym, w jedenastu salach na powierzchni ponad trzech tysięcy metrów kwadratowych, ukazano najważniejsze zjawiska artystyczne tego czasu, kładąc akcent na środowiska związane z Krakowem.

gmach główny Muzeum Narodowego w Krakowie, projektu Cz. Boratyńskiego, E. Kreislera, B. Schmidta

gmach główny muzeum narodowego w krakowie znajduje się gdzieś na daleko poza centrum miasta, dokąd nie można nawet dojechać tramwajem spod dworca głównego. przemiły 20-minutowy spacerek głównymi ulicami krakowa, pełen niespodzianek i pięknych wrześniowych widoków pozwala jednak na dostanie się do muzeum bezpiecznie i nawet szybko. już sam budynek muzeum wyróżnia się na tle pozostałej infrastruktury miasta, a stojący przed wejściem głównym majestatyczny pomnik stanisława wyspiańskiego, postawiony 75 lat po śmierci wielkiego artysty z pieniędzy pozostałych po budowie pomnika grunwaldzkiego. co ciekawe, z 77 prac konkursowych nie wyłoniono zwycięzcy, a ostatecznie do realizacji skierowano projekt mariana koniecznego, który nie brał udziału w konkursie, a nawet zasiadał w konkursowym jury. na dobre jednak wyszło, bo pomysł jest bardzo ciekawy; 10-metrowy pomnik przedstawia samego wyspiańskiego wywyższonego na granitowym cokole w otoczeniu postaci z jego dramatów: jaśka, żyda, chochoła, stańczyka i isię z "wesela", starego wiarusa z "warszawianki" i pallasa atenę z "nocy listopadowej".

Marian Konieczny, pomnik Stanisława Wyspiańskiego, odsłonięty 28 listopada 1982

w gmachu głównym muzeum można podziwiać dzieła zebrane w trzech galeriach:

Galeria „Broń i Barwa w Polsce”

Galeria Rzemiosła Artystycznego

Galeria Sztuki Polskiej XX wieku

ponieważ pierwsza i druga nie do końca odpowiadają tematyce tego bloga ani zainteresowaniom autora, skupię się na pracach z galerii sztuki polskiej XX wieku, która to przecież skupia najważniejsze dzieła sztuki polskiej.

młoda polska

galerię otwierają dzieła najwybitniejszych artystów polskich okresu młodej polski; w tym wspaniałe prace witolda wojtkiewicza i jacka malczewskiego, w tym portet stanisława witkiewicza i liczne przedstawienia polskiego światka ludowego oraz snów i wyobrażeń polskiego symbolisty, oraz juliana fałata, polskiego impresjonisty i realisty, dyrektora krakowskiej szkoły sztuk pięknych czy wojciecha weissa inspirującego się japonią i pracami malczewskiego ,wyczółkowskiego, muncha i samego leona wyczółkowskiego, malarza-realisty znanego z obrazu orka na ukrainie (1894).

Witold Wojtkieiwicz, Medytacje (Popielec), 1908, MNK

Jacek Malczewski, Portret Stanisława Witkiewicza, 1897, MNK

Leon Wyczółkowski, Stańczyk (Szopka), 1898, MNK

w zbiorze galerii znajdują się także rzeźby konstantego laszczki, rektora asp w krakowie, wzorującego się przede wszystkim na pracach augusta rodina, xawerego dunikowskiego oraz wacława szymanowskiego, znanego głównie z pomnika fryderyka chopina w warszawskich łazienkach, rzeźbiarza secesji, tworzącego nagrobki (np. swojego ojca na warszawskich powązkach), autora monumentalnego, niezrealizowanego, projektu pochód na wawel, która składała się z 52 figur władców polskich i innych ważnych postaci prowadzonych przez personifikację wolności lub polski, przypominającą syrenę na czole statku.

Wacław Szymanowski, Wiatr, 1899, MNK

Wacław Szymanowski, Pochód na Wawel (projekt), 1907 - 1911, MNK

Konstanty Laszczka, Zrozpaczona, 1922, MNK

znamienną częścią wystawy są ogromne kartony stanisława wyspiańskiego i józefa mehoffera, projektry witraży do katedr w krakowie i fryburgu szwajcarskim..

Józef Mehoffer, Wiara, Kościół (projekty wykonawcze do

katedry św. Mikołaja we Fryburgu Szwajcarskim), 1900, MNK

Józef Mehoffer, Wiara (fragment), 1900, MNK

formiści i kapiści

wśród artystów zainteresowanych zagadnieniem formy w malarstwie i rzeźbie szeroko zaprezentowana jest twórczość zbigniewa pronaszki (znanego z założenia teatru cricot oraz malarskiej współpracy z bratem, andrzejem - założyciel grupy formistów; rzeźbiarz i twórca kanciastych projektów do pomników znanych osobistości) , stanisława ignacego witkiewicza (najpopularniejszy formista, znany z sennych i krzykliwych motywów tworzonych pod wpływem używek) i leona chwistka (kontynuator teorii formistów, teoretyk sztuki, matematyk; był zafascynowany miastami i dynamiką, co znakomicie widać w jego obrazie szermierka, wspaniale eksponującym ruch).

Zbigniew Pronaszko, model do pomnika Adama Mickiewicza, 1922, MNK

Leon Chwistek, Miasto, 1919, MNK

Leon Chwistak, Szermierka, 1920, MNK

Stanisław Ignacy Witkiewicz, Kompozycja ,1922, MNK

malarze, których w malarstwie fascynował głównie kolor to kapiści, reprezentowani przez jana cybisa, twócy ugrupowania kolorystów oraz jego uczniów: józaefa czapskiego i artura nacht samborskiego.

grupa krakowska

grupa krakowska to najważniejsze i najstarsze zgrupowanie artystyczne, sformułowane jeszcze przed wojną (działanie w latach 1930-1937). twórczość ta związana jest z takimi cechami: płaskie, przenikające się, półprzezroczyste formy z konturami, giętkie zarysy. reprezentantami tej ważnej grupy są: tadeusz kantor, którego liczne dzieła, zarówno te malarskie, jak i zdjęcia z happeningów, można oglądać w muzeum, maria jarema, rzeźbiarka, malarka i scenografka, znana z cykli grafik i jerzy nowosielski, asystent tadeusza kantora, żyjący do dziś.

Tadeusz Kantor, asamblaże , MNK

Tadeusz Kantor, Ambalaż - przedmioty, postacie, 1967, MNK

grupa wprost

krakowska grupa artystyczna założona w 1966 roku przed absolwentów malarstwa asp w krakowie: macieja bienasza, zbyluta grzywacza, leszka sobockiego i innych, której tematem były uczucia powojenne. charakterystycznym dla wczesnej twórczości jej członków było nawiązywanie do brutalnego ekspresjonizmu andrzeja wróblewskiego - czego dowodem może być utrzymana w cukierkowym różu kompozycja zbyluta grzywacza pt. kolejka jeszcze trwa, która jest jawnym nawiązaniem do obrazu wróblewskiego kojeka trwa z 1956 roku. młodzi malarze, chcąc wyrażać "wprost", opowiedzieli się za figuratywnością, antyestetyzmem i antyformalizmem. w swoich dziełach podejmowali tematy społeczne, polityczne oraz zagadnienia egzystencjalne.