10 ciekawych obiektów warszawskich

to nie żaden przewodnik po warszawie, ale zapiski z krótkiego spaceru po warszawskim starym mieście.

(zdjęcia tym razem należą do mnie)

1. bazylika archikatedralna św. jana chrzciciela (świętojańska 8)

już z zewnątrz budowla zachwyca swoją oryginalnością na tle innych dzieł architektonicznych starego miasta. choć wielokrotnie przebudowywana, jej początku sięgają XIII/ XIV wieku i do XIX wieku była typowo gotyckim zabudowaniem; doszczętnie zniszczona podczas II wojny światowej odzyskała swoją świetność dzięki odbudowie z lat 1948 - 1956, natomiast wielu uważa, że nie odzyskała już gotyckiego charakteru - styl, w jakim teraz można ją podziwiać określa się mianem gotyku nadwiślańskiego i jest mocno zmodernizowanym gotykiem.

najbardziej uderza oczywiście fasada; trójkątny szczyt urozmaicony blendami (= płytkie wnęki w ścianach, tutaj pomalowane na biało) udekorowanymi herbami kościelnymi i zwieńczony krzyżem. pod szczytem znajduje się fryz również ozdobiony płaskorzeźbami. pod spodem znajduje się rozglifiony (=uskokowa, ukośna budowa ościeża okna lub drzwi) portal, a raczej trzy portale, co jest oczywiste dla architektury gotyckiej. fasada jest podtrzymywana przez przypory i szkarpy (= pionowy element konstrukcyjny budowli, mur odchodzący prostopadle na zewnątrz od ściany wysokiego w postaci filara).

wnętrze katedry jest już mieszaniną stylów; widoczny z wewnątrz trójnawowy charakter budowli oraz sklepienie gwieździste to jeszcze gotyckie elementy kościoła.

sklepienie gwieździste

reszta wnętrza nawiązuje już do późniejszych stylów: znajdujące się blisko wejścia płyty nagrobkowe (m.in. ostatnich książąt mazowieckich) prezentujące umarłego w pozycji półsnu to renesans, drewniane, suto dekorowane złotem i dynamicznymi płaskorzeźbami stalle znajdujące się w trójdzielnym prezbiterium to już barok, również mieszczący się w prawej nawie bocznej ołtarz - kaplica literacka z relikwiami metropolity warszawskiego św. zygmunta szczęsnego felińskiego z tzw. marmurów chęcińskich udekorowany pyzatymi puttami i muszlami to element barokowy.

kaplica Literacka z relikwiami metropolity warszawskiego Świętego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego

w tej samej nawie znajduje się też pomnik stanisława małachowskiego, marszałka sejmu czteroletniego, który jest już nagrobkiem klasycystycznym - widzimy to po charakterystycznych klasycznych rzeźbach nawiązujących do bohaterów antycznych (rycerz w ubiorze rzymskim ze sztandarem z orłem białym oraz płaczka - personifikacja ojczyzny oparta na tarczy z herbem polski i litwy) oraz przestawieniu małachowskiego w pozycji siedzącego triumfatora ubranego w rzymską togę senatorską, trzymającego kartę konstytucyjną i laskę marszałkowską.

Henryk Marconi, Franciszka Maksymiliana Laboureur
(wg projektu Berthela Thorvaldsena),
Pomnik Stanisława Małachowskiego, 1830

w bazylice znajduje się wiele tablic upamiętniających największych polaków (m.in. igancego mościckiego, gabriela narutowicza, ignacego jana paderewskiego, henryka sienkiewicza czy malarza marcello bacciarelliego) oraz mauzoleum prymasa stefana wyszyńskiego. miejsce to jest także bardzo ważne historycznie; tutaj miały miejsce kazania piotra skargi, tutaj odbyło się wiele ślubów królewskich i zaprzysiężenie pactów conventów przez władysława IV, tutaj też zaprzysiężono konstytucję 3 maja, o czym przypominają także płaskorzeźby znajdujące się na drzwiach wejściowych w głównym portalu kościoła.

2. kościół jezuitów - sanktuarium nmp łaskawej (świętojańska 10)

znajdujące się tuż przy katedrze sankturaium jezuickie to wniesiony na polecenie księdza piotra skargi w latach 1609-1626 projekt najprawdopodobniej jana frankiewicza, architekta związanego z budową kościoła św. kazimierza w wilnie. początkowo był to "klasztorek" jezuicki był ufundowany przez króla zygmunta III wazę i do potopu szwedzkiego była materialnym potwierdzeniem ważności zakonu jezuitów w polsce. zniszczona i ograbiona przez szwedów straciła swoje znaczenie, a po zlikwidowaniu zakonu jezuitów w XVIII wieku stała się szkołą. dopiero w drugiej połowie XIX wieku budowla odzyskała swoje dawne przeznaczenie, a po 1918 powrócił w ręce jezuitów. mimo zniszczeń podczas II wojny światowej został odbudowany.

styl budowli jest dość interesujący, bo łączy w sobie elementy architektury włoskiej z elementami architektury północnoeuropejskiej, określany jest jednak mianem późnego renesansu, manieryzmu, czy nawet wczesnego baroku. w fasadzie kościoła można odnaleźć te cechy: są to późnorenesansowe pilastry z kapitelami korynckimi oraz trójkątne tympanoniki nad oknami, ale już barokowe złamane gzymsy i zaokrąglenia nad niektórymi oknami oraz znajdujące się w nich muszle. budowla jest jednonawowa i od wewnątrz można dostrzec polskie sklepienie lubelskie (=sklepienia dekorowane listwami) i kopułę nad absydą. widoczna z daleka wieżyczka kościoła ma 65 metrów wysokości.

ważnym elementem kościoła jest święty obraz matki boskiej łaskawej, dar nuncjusza papieskiego dla króla jana kazimierza otrzymany przed bitwą pod beresteczkiem. przedstawia on wizerunek matki boskiej trzymającej w obu dłoniach połamane strzały, symbol ochrony przed nieszczęściami.

drugim ciekawym elementem są drzwi anielskie, dzieło z 2009 roku autorstwa igora mitoraja. powstały one z okazji 400-lecia świątyni i przedstawiają zwiastowanie anielskie. płaskorzeźby nawiązują do rzeźb antycznych, np. do słynnej wenus z milo.

 

Anielskie Drzwi, Igor Mitoraj, 2009 

3. rynek starego miasta

rynek starego miasta jaki jest, każdy widzi.

dookoła pełno pięknych i kolorowych kamienic ze zmyślnymi attykami, brakiem ciepłej wody i niekiedy prądu.

Poszczególne strony, czyli pierzeje Rynku Starego Miasta noszą nazwiska ważnych dla Starej Warszawy postaci: Barssa, Dekerta, Zakrzewskiego i Kołłątaja. Kamieniczki północnej strony Rynku, mieszczące Muzeum Historyczne, tworzą pierzeję Jana Dekerta (prezydenta Warszawy w XVIII w.). We wschodniej pierzei - Franciszka Barssa - działacza miejskiego, znajdują się kawiarnie, salon DESY oraz Muzeum Literatury. W zachodniej pierzei, imienia Hugo Kołłątaja - przedstawiciela polskiego Oświecenia, mieszczą się przede wszystkim restauracje, w tym słynna niegdyś winiarnia U Fukiera. Od południa Rynek zamyka pierzeja Ignacego Zakrzewskiego - kolejnego prezydenta Warszawy.

źródło: http://www.polskaniezwykla.pl/attraction/11150.id

cennym uwagi elementem starego miasta są także freski zofii stryjeńskiej znajdujące się na kamienicy w pierzei zakrzewskiego. są to dwie polichromie przedstawiające postaci zainspirowane sztuką ludową, do której często odwoływała się ta jedna z najważniejszych artystek 20-lecia międzywojennego i od roku 1922 członkini ważnej grupy rytm. freski powstały we współpracy z władysławem ostrowskim.

Zofia Stryjeńska, polichromie, 1928

4. barbakan

barbakan to pozostałości warszawskich murów obronnych wzniesiony około 1548, który niegdyś określał granice miasta, a dziś stanowi jedynie przejście między starym a nowym miastem. jej architektem był jan babtysta wenecjanin. barbakan tak naprawdę wsławił się dopiero podczas potopu szwedzkiego, skutecznie zatrzymując natarcie wojsk szwedzkich. później został częściowo rozebrany, a w XIX wieku cegły z budowli przeznaczono do budowy kamienic. dopiero przed wojną, w latach 1937-38 został zrekonstruowany pod kierownictwem jana zachwatowicza. po zniszczeniu w trakcie powstania warszawskiego odbudowano

barbakan w latach 1952-1954 pod kierownictwem wacława podlewskiego na podstawie XVII-wiecznych rycin. podobno do pracy posłużono się gotycką cegłą z rozebranych kamienic nyskich i wrocławskich, za co dziś mieszkańcy tych miast krzywo patrzą na przyjezdnych z warszawy...

5. kościół św. jacka (freta 10)

budowla ta to projekt najprawdopodobniej włoskiego architekta jana baptysty z trevano, powstały w latach 1603-1639 z fundacji mieszczan warszawskich. jest to trójnawowy kościół barokizujący, ponieważ trudno znaleźć w nim typowo barokowe, ale i charakterystyczne dla czystego renesansu elementy. na pierwszy rzut oka swoją gładką i jasną fasadą przypomina zharmonizowany renesans, czego potwierdzeniem może być trójkątny tympanon nad portalem,  ale i na szczycie, uwieńczony trzema rzeźbami. jednak niepokojący jest złamany gzyms i zaokrąglenie okien oraz kreujące zwidzenia optyczne, niemal dynamiczne wybrzuszenia, które są już elementami barokowymi. wnętrze prezentuje się uniwersalnym sklepieniem krzyżowym i fałszywymi służkami (= pionowy element o małym przekroju dostawiony do ściany lub filaru stosowany w średniowiecznym budownictwie kościelnym, pełniący statyczną funkcję przenoszenia, za pośrednictwem żeber, ciężaru sklepienia krzyżowo-żebrowego na podłoże - fundament. 

6. kościół św. kazimierza (rynek nowego miasta 2)

 

kościół ten powstał dla samarytanek sprowadzonych przez marię kazimierę sobieską. jest to projekt i wykonanie tylmana z gameren, a potem realizowany przez augustyna locci. jest to budowla barokowa, choć nie jest to tak widoczne z wyglądu tej opartej na planie centralnym krzyża greckiego budowli. ma ona gładką fasadę z podwójnymi pilastrami oraz tympanon z herbem. dodatkowo zielona kopuła jest zwieńczona latarenką, przez którą do wnętrza niewielkiej świątyni wpada światło. wnętrze jest dość skromne, jednak ciekawy jest jeden nagrobek z motywami wanitatywnymi.

7. kościół św. marcina (piwna 9/11)

kościół ten został ufundowany w 1353 roku wraz z klasztorem augustynianów jako jedna z trzech budowli ufundowanych przez ziemowita III dla zakonu (pozostałe w rawie i ciechanowie). w roku 1478 był ofiarą wielkiego pożaru, który strawił wiele sprzętów, obrazów i dekoracji, a także przyczynił się do popękania marmurowych ołtarzy. stąd dzisiejsze wnętrze kościoła całkowicie odbiera od pierwotnego założenia. jest ono obecne udekorowane w duchu współczesnym; szczególnie interesującym obiektem jest droga krzyżowa wykonana przez siostrę almę skrzydlewską techniką sgraffito (= technika dekoracyjna malarstwa ściennego, polegająca na nakładaniu kolejnych, kolorowych warstw tynku lub kolorowych glin i na zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich.). drugą interesującą częścią dekoracji jest krucyfiks; z okresu przedwojennego pozostała tylko jego dolna część, zatem ręce i głowa jezusa zostały wykonane z żelaznego konturu, co ma symbolizować powstanie stolicy z gruzów.

kościół jest trójnawowy i posiada sklepienie beczkowe w nawie głównej. fasada kościoła jest utrzymana w stylu barokowym i od XVII wieku dzięki janowi spindlowi zmieniono orientację kościoła na ustawienie prezbiterium od strony zachodniej, stąd fasada znajdująca się od strony piwnej.

8. kościół  nawiedzenia nmp (róg kościelnej i przyrynek)

według legendy kościół ten postał na miejscu pogańskiej świątyni i został ufundowany na rok przed bitwą pod grunwaldem. w drugiej połowie XV wieku jednonawowa budowla została przekształcona w trójnawową bazylikę. kościół ten jest bardzo potężny i wyróżnia się na tle zabudowań nowego miasta już z perspektywy płynącej obok wisły. jego typowo gotycka fasada jest udekorowana wysmukłymi blendami i ma schodkowy szczyt, oraz charakterystyczny ostrołukowy portal i niskie, szerokie nawy podparte szkarpami. to gotyckie założenie z wymownymi witrażami zostało na przełomie XVII i XVIII wieku doprawione od strony prezbiterium dwiema barokowymi kaplicami na planie kwadratu przykrytymi zielonymi kopułami z latarenkami.

nie zakłóciło to jednak gotyckiego wyglądu świątyni, gdyż wchodząc do wnętrza już z daleka zauważa się neogotycki ołtarz ze sceną nawiedzenia oraz emporium (= belkę) zainstalowane w ostrołukowym portalu do prezbiterium z krucifiksem i stojącymi pod nim marią i św. janem. sklepienie kościoła jest gwieździste.

9. kościół wizytek (krakowskie przedmieście 34)

 

świątynię tę wybudowano dla sióstr wizytek sprowadzonych do polski w drugiej połowie XVII wieku na polecenie królowej ludwiki marii gonzagi. budowę rozpoczęto dopiero w roku 1728 i głównym jego projektantem był karol bay, twórca wielu warszawskich zabudowań, chociażby przebudowań kościoła św. marcina. losy budowy były bardzo trudno, bowiem przerywano ją z braków funduszy, a potem w wyniku śmierci architekta, który zmarł w 1750 roku. cztery lata później zawalił się dach. późniejszym realizatorem założenia była efraim schroeger, autor zwieńczenia fasady i wielkiego ołtarza.

fasada, w większości zrealizowana przez baya prezentuje barokowy styl; dynamiczny, falujący mur podzielony parami kolumn oraz rozbudowany, łamany gzyms daje doskonałe efekty światłocieniowe i wzbogaca bryłę budowli. zwieńczenie fasady jest nieco bardziej płaskie. nad portalem herb zakonu - serce przebite strzałami, zwieńczone krzyżem.

kościół jest jednonawowy z rzędami kaplic, gdzie główna nawa jest zamknięta prezbiterium przykrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. na łukach arkad otwartych do nawy znajduje się zaś delikatna dekoracja stiukowa o charakterze rokokowym. w dekoracji warto wymienić także intarsjowane (= łączenie kilku gatunków drewna) drzwi oraz widoczną obok ołtarza navis ecclesiae - ambonę w kształcie łodzi symbolizującą kościół żeglujący nieugięcie wśród burz i huraganów, co było często wykorzystywanym motywem w kulturze sarmackiej - polska przedmurzem chrześcijaństwa. duże wrażenie robi zawieszony niemalże w próżni aniołek, z którego rąk wyrywa się targany wiatrem żagiel oraz ptak, najprawdopodobniej orzeł lub pelikan (polska-chrystus), z szeroko rozpostartymi skrzydłami.

wnętrze kościoła z ołtarzem

we wnętrzu znajdują się organy, na których koncertował sam fryderyk chopin oraz klęcznik upamiętniający wieloletniego rektora kościoła - księdza jana twardowskiego.

10. kościół św. anny 

 

choć początki kościoła to wiek XV, dzisiaj jest on uznawany za znakomity przykład eklektyzmu w architekturze warszawskiej. bowiem budowla ta mieści w sobie wiele stylów, a jednocześnie pozostaje jedną, grającą dobrze całością. był on wielokrotnie przebudowywany, jednak zachował swoje gotyckie prezbiterium, widoczne już od strony trasy W-Z, oraz we wnętrzu jedną z kapliczek z relikwiami, która także utrzymana jest w tym średniowiecznym stylu. większość zabudowania jest jednak zdominowana przez barok; barokowa jest większość dekoracji kościoła: malarstwo iluzjonistyczne ścian oraz plafony, stiukowe ołtarze, czy umieszczone na ścianach lustra potęgujące iluzję, a także barokowo-klasycyzująca fasada kościoła z 1788 roku utrzymana w klasycznym porządku pojedynczych kolumn korynckich i pilastrów oraz prostego portalu i tympanonu wieńczącego szczyt z prostymi gzymsami i herbem z pierwszymi literami nazwiska króla stanisława augusta poniatowskiego. znajdująca się obok dzwonnica-taras widokowy została zbudowana w roku 1818 w stylu neorenesansowym.