witkiewicz

jedno z najbardziej znanych nazwisk polskiego modernizmu. być może dlatego, że do historii literatury i sztuki zapisało się ono podwójnie. otóż niesamowity artysta spłodził syna o spotęgowanym talencie. w tym przypadku syn nie odziedziczył zdolności "z mlekiem matki", ale poprzez bezpośredni związek ze sztuką od najmłodszych lat.

co ich łączy?

- nazwisko (hahaha)
ojciec: stanisław witkiewicz herbu nieczuja
syn: stanisław ignacy witkiewicz (zwany potem witkacym)

- profesje
obaj panowie bowiem zajmowali się głównie malarstwem i pisarstwem

- fatalna śmierć
ojciec: na gruźlice, której nabawił sie w monachium, 5 września 1915 roku w lorvanie na terenie dzisiejszej chorwacji
syn: oficjanie witkacy miał popełnić samobójstwo po 17 września 1939 roku słysząc wieść opanowaniu polski przez rosje. witkacy bardzo chciał zaciągnąć sie do wojska, by bronić własnej ojczyzny, lecz ze wzgledu na stary wiek (54 lata) odmówiono mu wstąpienia do wojska. wg tego to artysta chciał sam zadać sobie śmierć, aby umrzeć wraz z ojczyzną i światem (uważał II wojne światową za kres świata). okazuje sie jednak, że sprawa śmierci nie jest tak jasna, jakby sie mogło wydawać. jedyny świadek samobójstwa, ówczesna narzeczona witkacego, czesława oknińska była wówczas odurzona narkotykami i jej zeznania nie są wiarygodne. uznaje sie, że zwłoki pochowane w zakopanem nie należą do artysty, zatem zainteresowani zainicjowali swoiste śledztwo nt. tego, co ostatecznie stało sie z witkacym. niektórzy mówią, że artysta wcale nie popełnił samobójstwa, ale ukrywał sie w łodzi i umarł dopiero w 1968 roku. my jednak postaramy sie uwierzyć w oficjalną wersje, co nie oznacza, że nie pozostaliśmy oczarowani niezwykłym talentem witkacego do robienia bigosu.

- znaczenie dla sztuki polskiej
największym osiągnięciem witkiewicza ojca jest niewątpliwie stworzenie stylu zakopiańskiego oraz działalność w dziedzinie architektury; witkacy zaś poświecił się głównie malarstwu (formizm), a także filozofią i pisarstwem (cenione do dziś wiersze i dramaty)

co ich różni?

- miejsce zamieszkania i działalności
stanisław witkiewicz urodził się w poszawszu na żmudzi, a jego działanie obejmuje głównie małopolskę (zakopane, ale także i warszawę (okres warszawski)
witkacy zaś urodził się w warszawie, lecz ze względu na chorobę ojca przeprowadził się z rodziną do zakopanego. jednak to kraków, a potem warszawa były głównymi ośrodkami działalności artysty

- kierunki i nurty w malarstwie
ojciec: preferował realizm (był teoretykiem realizmu, malował także pejzaże tatrzańskie i sceny z powstania styczniowego); w jego twórczości pojawia sie także wiele obrazów impresjonistycznych, takich jak trójka syberyjska czy liczne portrety swoich sławnych przyjaciół; maksymiliana gierymskiego czy bolesława prusa.
syn: początkowo malował portrety. po pobycie w rosji wydał podstawy swojej nowej teorii artystycznej pod nazwą Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. jednak przełomem okazało się wstąpienie do grupy formistów, z którymi organizował wystawy w krakowie. co ważne, artysta zrezygnował w roku 1925 z farb olejnych, używanych w stylu formistów, gdyż uważał, że malarstwo nie może w pełni określać czystej formy. założył wiec "firme portretową" w ramach której tworzył seryjne portrety do dziś odbierane jako dziwne, ekscentryczne czy zbyt awangardowe, ale to one zapewniły mu wielki sukces i sławę w europie (tak jak i jego twórczość pisarska).

- zainteresowanie innymi gałęziami sztuki
ojciec: architektura, dekorator (patrz: styl zakopiański)
syn: filozofia i przede wszystkim teatr; pisanie sztuk i utworów teatralnych; wykorzystanie teorii czystej formy w tearze, którą zainspirował sie tadeusz kantor.


ciekawostki

stanisław witkiewicz


Jacek Malczewski, portret Stanisława Witkiewicza, 1897

* urodziny 8 maja 1851, zmarł 5 września 1915
* studiował na asp w petersburgu (1869-1871) i monachium (1872-1875). po powrocie do kraju współpracował z "wędrowcem" oraz zajmował się krytyką artystyczną tworząc jej nowoczesne podstawy.
* był projektantem kaplicy najświętszego serca jezusowego w jaszczurówce (zakopane)
* za swą działalność na rzecz miasta został mianowany honorowym obywatelem zakopanego i tam też został pochowany na cmentarzu zasłużonych na pęksowym brzyzku.
* był synem podstawńca listopadowego, ignacego witkiewicza

stanisław ignacy witkiewicz ps. witkacy


Stanisław Ignacy Witkiewicz: Autoportret, 1913

* urodzony 24 lutego 1885, zmarł 18 września 1939 (spory)
* jego rodzice chrzestni to helena modrzejewska i jan krzeptowski-sabała, gawędziarz i pieśniarz góralski.
* początkowo edukowany przez ojca; wbrew jego woli studiował na krakowskim asp od 1905 w pracowni jana stanisławskiego i józega mehoffera
* miał radykalne poglądy polityczne; podczas pobytu w rosji postanowił dołączyć do armii cesarskiej sądząc, że polacy powinni poprzeć rosje i w ten sposób wywalczyć niepodległość
* był wyjątkowo eksentryczny, znany z uzależnienia od narkotyków i innych środków odurzających, czesto podpisywał swoje obrazy znakami, mówiącymi, pod jakim środkiem był malarz podczas tworzenia dzieła;

Witkacy bardzo często na swoich obrazach (najczęściej portretach) dopisywał pod wpływem czego tworzył, ale nie tylko. Na jego obrazach można więc zauważyć takie oznaczenia:
FBZ – fajka bez zaciągania,
FZZ – fajka z zaciąganiem,
NP 12 – nie palił 12 dni,
NΠ 3 – nie pił 3 dni,
cof. – pił kawę,
pyfko, pywo – piwo.

* był bardzo towarzyski i pomysłowy; znany chociażby z wysyłania przyjaciołom kopert, w których znajdowały sie listy zaadresowane do kogoś zupełnie innego ze wskazówką, kiedy mają je wysłać. podobno witkacy datował niektóre przesyłki nawet na 2010 rok.

techniki malarskie i graficzne

MALARSKIE

tempera – farba wyrabiania z żółtek jaj, żywicy lub oleju na desce (odpowiednio nasączona klejem, obciągnięta płótnem i zagruntowana mieszaniną kleju, kredy oraz gipsu), tkaninie lub tynku. Farba rozcieńczona wodą po wyschnięciu staje się wodoodporna; do XVI wieku najpopularniejsza techniką malarską. 1) podmalówka 2) warstwy koloru

akwarela - farby wodne (barwnik + guma arabska/ miód); rozcieńczanie wodą. Malowane na twardym papierze o wyraźnej fakturze (np. kartonik); nieodporne na światło.

pastel - cienkie pałeczki uformowane z barwników, kredy, gipsu i specjalnego spoiwa. naniesione na papier kolory można łączyć i mieszać przez rozcieranie. suche i olejne; pastele suche stosowano już w XVIII wieku. na papierze, płótnie i kartonie; wymagają utrwalenia specjalnym płynem (fiksatywą; pastele olejne można rozcierać lub nawet rozmywać terpentyną ->olej

gwasz - farby podobne do akwareli, jednak do barwników dodaje się kredę i biel; farba kryjąca, rozcieńczana wodą; na papierze lub kartonie. po wyschnięciu kolory nieco jaśnieją i matowieją.

olej - wynaleziona dzięki eksperymentom z temperą polegającym na dodawaniu do niej coraz większych ilości oleju lnianego; na drewnie, płótnie lub blasze; farba długo schnie, można ciągle coś poprawiać, a po wyschnięciu nieudane fragmenty do woli przemalowywać, barwy wyjątkowo intensywne i nasycone, chociaż czasem żółkną, szczególnie jeśli obraz przechowywany jest w ciemnym pomieszczeniu. gotowy obraz pokrywa się werniksem [wernisaż (francuskie vernissage - pokrywanie werniksem)].

plakatówka - rodzaj tempery, dobrze i równomiernie kryjącej, rozpuszczalnej w wodzie. grafika użytkowa.

ołówek - dawniej do rysowania używano ołówków metalowych, czyli pręcików ze srebra, złota lub mosiądzu z dodatkiem ołowiu; zależnie od stopnia twardości można wykonać kreskę cienką i srebrzystą lub szeroką i prawie czarną, która dość łatwo rozmazuje się na papierze i jest trudniejsza do wytarcia gumką. B (black - czarny), H (hard - twardy) i F (firm – mocny); ołówek H6, dobry do precyzyjnych rysunków będzie przeciwieństwem miękkiego ołówka B6.

skulptomalarstwo - zbliżona do reliefu, uprawiana w XX w.; operuje połączeniami różnorodnych materiałów (np. piasek, ziemia itp.), m.in. wykorzystując kolaż; i assemblage; *kubizm syntentyczny: G. Braque, J. Gris, P. Picasso; J. Dubuffet, A. Tapies, pop-artu, neprealizm; w Polsce m.in.: J. Maziarska, T. Rudowi cz, H. Stażewski, J. Stern.

dripping - polega na półautomatycznym wylewaniu farby na płótno i przez jego pochylanie tworzeniu ściekających, nieoczekiwanych form; stosowana m.in. przez amerykańskich malarzy kręgu abstrakcyjnego ekspresjonizmu (J. Pollock).

enkaustyka - grecko-rzymska technika, w której farby o woskowym spoiwie (zimne lub cieple) nakładano różnymi ogrzanymi narzędziami lub na gorąco pędzlami; technika trudna i powolna, stosowana w malarstwie sztalugowym (zwl. portretowym, np. fajumskie portrety, I-IV w.) i ściennym; dawała glebie kolorów, połysk i odporność na wilgoć.

GRAFICZNE

akwaforta - kwasoryt, technika graficzna wgłębna, trawiona; odbitka uzyskana ta technika; na zawerniksowanej płycie miedzianej wykonuje sie rysunek stalowa igłą; dla osiągnięcia różnego natężenia kresek płytę trawi sie kilkakrotnie kwasem azotowym; w powstałe zagłębienia (po oczyszczeniu płyty) wciera sie farbę druk. i wykonuje odbitki; akwaforta znana od pocz. XVI w., rozkwit w XVII w. (m.in. Rembrandt, J. Callot).

akwatinta - polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny. W wyniku powielania czynności w coraz mniejszych obszarach obrazu uzyskuje się zróżnicowanie głębokości wytrawionych miejsc, a przez to możliwość waloryzowania koloru farby drukowej, czyli możliwość uzyskiwania półtonów.

cellografia – wypukła; kompozycje rysuje sie na płycie celloplastu, wyciska sie jej tło rozgrzanym narzędziem; warstwy wyciśniętego materiału gromadzące sie na brzegach rysunku pozwalają uzyskać na odbitce malarskie efekty faktury.

ceratoryt - wgłębna; kompozycje rysuje sie na kawałku ceraty, a następnie wycina nożem lub wydrapuje igła; po wtarciu farby w powstałe wgłębienia wykonuje sie odbitki; ceratoryt wynalazł na pocz. XX w. polski grafik F. Jablczynski.

cynkoryt – wypukła; pochodna drzeworytu; polega na wykonaniu rysunku w płycie cynkowej, wyżłobieniu tła wokół rysunku, pokryciu farba części wypukłych i odbiciu na papierze.

drzeworyt - wypukła; na drewnianym klocku powleczonym gruntem opracowuje sie rysunek; metalowymi dłutami lub rylcami wycina sie tło (na odbitce białe), partie wypukłe pokrywa sie farba i odbija ręcznie na papierze; ze względu na sposób ciecia klocka rozróżnia sie drzeworyt wzdłużny (langowy) i drzeworyt poprzeczny (sztorcowy), wynaleziony 1790 przez Th. Bewicka; drzeworyt znany od starozytnosci, jako technika graficzna zastosowany w końcu XIV w., rozwinął sie w 2 pol. XV w. (m.in. A. Dürer); w XIX w. pełnił funkcje techniki reprodukcyjnej.

elektrotinta – wgłębna; trawiona; odmiana akwatinty; płyta jest trawiona prądem elektr.; * S. Rzepa ok. pol. XX w.; elektrotintę cechują duże możliwości techn. (silne kontrasty waloru).

fluoroforta - trawiona; podobna do akwaforty; rysunek wykonuje sie igłą na zawoskowanej szklanej płycie; po wytrawieniu kwasem fluorowodorowym, wypełnia sie farbą (po oczyszczeniu płyty) powstałe zagłębienia i wykonuje odbitki; fluorofortę uprawiali m.in. S. Wyspiański, L. Wyczółkowski, J. Mehoffer.

gipsoryt - wypukła, zbliżona do drzeworytu; płytę gipsową żłobi sie rylcami drzeworytniczymi, usuwając partie, które maja pozostać na odbitce białe; pociągnięte farba części wypukle, odbite na papierze, tworzą kompozycje.

kredka - franc. maniere de crayon, wklęsła, trawiona; na pokryta werniksem płytę miedziana przykłada sie zarysowana powierzchnia rysunek wykonany kredka i pociera sie jego lewa stronę tak, by kredka przylgnęła do werniksu; rysunek opracowuje sie ruletkami o różnej szerokości i grubości groszku; pozostawiają one w werniksie kropkowany ślad, odkrywając metal; następnie poddaje sie płytę działaniu kwasu i po nałożeniu farby wykonuje odbitkę; punktowy ślad ruletki daje na odbitce imitacje kreski kredkowej. * 1740 J.Ch. François.

kwasoryt – wklęsła; polegająca na trawieniu kwasem octowym rysunku na płycie metalowej, z której po założeniu farba wykonuje sie odbitki na papierze; termin używany tez na określenie akwatinty i akwaforty.

linoryt - wypukła, zbliżona do drzeworytu; w płycie linoleum wycina sie nożem i innymi narzędziami partie kompozycji mające w odbitce pozostać białe; pozostałe części powleka sie farba i wykonuje odbitki; linoryty charakteryzują silne kontrasty czerni i bieli oraz większa niż w drzeworycie swoboda rysunku (linoleum pozwala na ciecie we wszystkich kierunkach).

litografia - płaska, na wypolerowanej powierzchni kamienia litograf. wykonuje sie rysunek kredka litograf., tłustą farbą lub odpowiednim tuszem; następnie zakwasza sie kamień słabym roztworem kwasu azotowego połączonego z guma arab. i powleka farba druk.; farba przylega do miejsc zarysowanych, nie zatrzymując sie na uodpornionej na nią kwasem powierzchni kamienia; odbitki wykonuje sie na papierze pod prasa. *niem. grafik A. Senefelder 1796; początkowo używana jako technika reprodukcyjna, od pol. XIX w. przyjęła sie w grafice artyst. w wielu krajach eur., zwl. we Francji i Niemczech.

mezzotinta - sztuka czarna, wklęsła; na równomiernie posiekanej chwiejakiem płycie metal. wykonuje sie rysunek za pomocą gładzika i skrobaczki polerując partie, które po odbiciu maja być jasne, następnie płytę powleka sie farba i odbija; mezzotinta daje najbardziej mal. efekty ze wszystkich technik graf.; * L. von Siegen w Utrechcie (1642); w XVIII w. w Wielkiej Brytanii.

miedzioryt - wgłębna; na gładko wypolerowanej płycie miedzianej żłobi sie rysunek za pomocą stalowych rylców; po opracowaniu płytę lekko sie podgrzewa, następnie wciera farbę w wyżłobione rowki; po usunięciu farby z gładkich partii metalu przykłada sie do płyty zwilżony papier i przepuszcza przez prasę; z jednej płyty można otrzymać kilkaset odbitek; miedzioryt odznacza sie sucha, ostro zakończona kreska; wywodzi sie z technik złotniczych. * pol. XV w.; Włochy (A. Mantegna), w Niemcy (m.in. M. Schongauer, A. Dürer, A. Altdorfer) i Niderlandy (L. van Leyden); w XVI w. zaczęto go stosować także do reprodukcji dziel sztuki; w XVII i XVIII w. rozwinął sie gl. we Francji (R. Nanteuil, C. Lorrain) i we Flandrii (szkoła rytownicza P.P. Rubensa), następnie w całej Europie; rozpowszechnił sie gl. w ilustracji książkowej; pod koniec XVIII w. i na pocz. XIX w., rzadziej stosowany, ustąpił stalorytowi.

monotypia - płaska; na płycie metal. lub szklanej wykonuje sie wolno schnącymi farbami (olejnymi, druk.) barwna kompozycje i odciska na zwilżonym papierze; powstaje tylko jedna odbitka, bo cala farba odbija sie na papierze; * XVII w., popularna od końca XIX w.

odprysk - wklęsła; na dokładnie odtłuszczonej płycie metal. wykonuje sie rysunek atramentem, zawierającym oprócz barwnika składniki łatwo rozpuszczające sie w wodzie, np. cukier z dodatkiem gumy arabskiej; po wyschnięciu całość pokrywa sie werniksem i zanurza w wodzie; werniks odpryskuje w miejscach rysunku, potem płytę sie trawi, powleka farba i wykonuje odbitki; * franc. rytownik F. Bracquemond w końcu XIX w.

seriografia - rysunek wykonuje sie tuszem litograf. na gazie młyńskiej naciągniętej na ramkę; gazę pokrywa sie roztworem izolującym, który nie przylega do tuszu; po zmyciu tuszu przez czyste partie tkaniny przeciera sie farbę na podłoże; odbitki różnią sie miedzy sobą natężeniem barwy.

staloryt - wgłębna; rysunek żłobi sie na płycie z hartowanej stali; twardość płyty nie pozwala na uzyskanie swobodnej kreski i grafik musi ograniczyć sie do ciec prostych, kratkowanych lub punktowanych; * 1820 przez K. Heath w W. Brytanii; w XIX w. wykonywano nią ekslibrisy, ilustracje, obecnie - banknoty, znaczki pocztowe itp.

sucha igła (suchoryt, pointe seche) - wgłębna; rysunek ryje sie na płycie miedzianej ostrą igłą stalowa, która pozostawia po bokach rowka maleńkie wiórki - zatrzymujące farbę na równi z zagłębieniami, i po odbiciu, pod prasa na wilgotnym papierze, daje miękka, mal. kreskę; ze względu na łatwe ścieranie sie wiórków, z jednej płyty można otrzymać ok. 30 dobrych odbitek; technika znana od pol. XVI w., popularna od pol. XIX w.

***

frotaż, frottage – polega na odbijaniu faktury dowolnych przedmiotów (np. drewna, kamieni, liści) na powierzchni papieru; *Max Ernst

kolaż - polega na łączeniu za pomocą odpowiednich spoiw (pierwotnie kleju) form wyciętych z zadrukowanego papieru, szczątków roślin i zwierząt, fragmentów wyrobów ręcznych i maszyn. z formami namalowanymi na płótnie lub narysowanymi na tekturze; *1912 G. Braque i P. Picasso; futuryści, dadaiści, surrealiści.

assamblage – kompozycja z przedmiotów gotowych, kolaż w 3D, złożona z różnego rodzaju przedmiotów: codziennego użytku, bezużytecznych fragmentów, form naturalnych, wszelkich możliwych obiektów. przedmioty nie są stworzone przez autora asamblażu, ale jedynie przez niego użyte, a czasem także specjalnie spreparowane, czy przystosowane (np. pomalowane, odłączone od całości, połączone z czymś innym, zniszczone).

forma dzieła sztuki i jej elementy

• forma w dziedzinie sztuki oznacza te jej właściwości, które związane są z kształtem (np. rzeźba, architektura), konstrukcją (układem) zapisu (np. poezja, powieść, muzyka). nie mając bezpośrednio wpływu na treść dzieła sztuki, decyduje jednak o wyborze sposobu w jaki dzieło sztuki jest rejestrowane i przekazywane odbiorcy. w okresie starożytności forma w architekturze miała nie tylko wpływ na treść ale i sama była treścią. przykładem tego były piramidy w cywilizacjach starożytnych. użytkowość tak widzianej funkcji formy miesza się tu z jej funkcją samowytwarzania treści abstrakcyjnej (powaga, majestatyczność, nieśmiertelność). podobne zastosowanie formy w architekturze znajdujemy później w budownictwie sakralnym od wieków średnich poczynając aż po czasy współczesne, gdzie forma użytkowa mieszała się z przekazem abstrakcyjnym (strzelistość wież symbolizujących 'wniebowstąpienie', kształt konstrukcji naw głównych i bocznych w formie krzyża).

forma jako układ części, elementów, składników dzieła, np. forma portyku jest układem kolumn, a melodia jest układem dźwięków. definicja ta zrodziła się w czasach starożytnych u greków. arystoteles uważał, iż jej autorami byli pitagorejczycy. miała ona charakter normatywny – była próbą odkrycia praw rządzących sztuką i narzucenia ich dziełom. zakładała, że piękno jest obiektywne i da się je jasno określić. zatem piękne było według greków tym, co harmonijne, symetryczne, tworzące ład, proporcjonalne. te cechy były ważniejsze niż charakter elementów użytych do stworzenia dzieła, np. rzeźba kobiety była estetyczna dzięki idealnym proporcjom, a nie wyszukanej fryzurze, biżuterii czy draperii szaty.

między XV a XVIII stuleciem postało kolejne pojęcie formy – jako kontur, rysunek, zarys kształtu przedmiotu, będący przeciwieństwem barwy. w tych czasach dochodziło do radykalnych posunięć w postrzeganiu, co jest w sztukach plastycznych istotne – barok sprzeciwiał się renesansowemu ignorowaniu znaczenia kolorów tworząc kolorystyczny nurt malarstwa, z kolei w oświeceniu najważniejszy był rysunek akademicki; formą nazywa się to, co jest bezpośrednio dane zmysłom – formę widzimy lub słyszymy i dzięki niej odczytujemy sens dzieła. przykładowo w poezji brzmienie słów jest formą, natomiast ich znaczenie – treścią. i właśnie w dziedzinie sztuki słowa po raz pierwszy wyodrębnili tę definicję formy sofiści. średniowieczni scholastycy starali się jak najprecyzyjniej oddzielać formę od treści, podobnie problem ten badano w odrodzeniu i kolejnych epokach. z czasem definicja ta przestała dotyczyć tylko poezji, objęła też sztuki piękne i muzykę. takie formalistyczne stanowisko zyskiwało z biegiem lat coraz szerszą sławę, aż do utworzenia nurtu formalistycznego w sztuce w XIX wieku

funkcja, temat, treść

Jan Matejko „Bitwa pod Grunwaldem”
temat: bitwa pod Grunwaldem z 1410 roku
treść: tłum ludzi podczas bitwy; strach, ekspresja, realizm oddania postaci
funkcja: narodowa, podniesienie poziomu patriotyzmu Polaków

historyczne definiowanie pojęć

sztuka i piękno; akademie sztuk pięknych

• sztuka – dziedzina ludzkiej działalności artystycznej, wyróżniana ze względu na związane z nią wartości estetyczne (zwłaszcza piękno): jej wytwory stanowią trwały dorobek kultury. sztuka współczesna, barokowa, renesansowa, średniowieczna, starożytna.

sztuka - dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. nie istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści. sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie. sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej. Można przypuszczać, że na początku miała przede wszystkim funkcję związaną z obrzędami magicznymi, którą zachowała u ludów pierwotnych.

• piękno – zespół cech takich jak proporcja kształtów, harmonia barw, dźwięków, który sprawia, że coś się podoba, budzi zachwyt: także wysoka wartość moralna.

piękno – pozytywna właściwość estetyczna bytu wynikająca z zachowania proporcji, harmonii barw, dźwięków, stosowności, umiaru i użyteczności, odbierana przez zmysły. Istnieje piękno idealne, duchowe, moralne, naturalne, cielesne, obiektywne i subiektywne. pojęcie to jest silnie związane z teorią estetyki, prawdy i dobra.W metafizyce, piękno jest jedną z transcendentalnych właściwości bytu, wyrażającą jego scalenie, przejrzystość, proporcję wewnętrzną tworzyw bytu oraz doskonałość.

akademia sztuk pięknych – instytucja skupiająca wybitnych artystów, mająca na celu kierowanie rozwojem sztuki.

obrazy na okładkach płyt

będzie to połączenie dwóch pasji.
chociaż trudno nazwać pasją coś, w czym nie jest się do końca dobrym.
w każdym razie będzie to próba ukazania kilku znanych albumów ze znanymi obrazami na okładkach.

The Jeff Beck Group, album "Beck-Ola"
obraz Rene Magritte'a pt. "Słuchający pokój" z 1952 roku

H.I.M., album "Venus Doom"

obraz Davida Harouniego

Coldplay, album "Viva la vida (or Death and all his friends)"
obraz Eugene Delacroix pt. "Wolność wiodąca lud na barykady" z 1830

Fleet Foxes, album "Fleet Foxes"
obraz Pietera Brueghela Starszego pt. "Przysłowa niderlandzkie" z 1559 roku

E.S Posthumus, album "Unearthed suite"
obraz Carvaggia pt. "Powołanie św. Mateusza" z lat 1598-1600

Manic Street Preachers, album "Journal for Plague Lovers"
obraz Jenny Saville z 2005 r. pt. "Stare"

 The Velvet Underground, album "The Velvet Underground and Nico"
obraz Andy'ego Warhola z 1967 roku

King Crimson, album "The court of the Crimson King"

obraz Barry'ego Godbera pt. "21 century schizoid man" z 1696

Deep Purple, album "Deep Purple"
część tryptyku Hieronima Boscha pt. "Ogród ziemskich rozkoszy" pt. 1480-1490

Madonna "Celebrations"
łudząco podobne do Marylin Monore Andy'ego Warhola, prawda?
autorem jest Mr. Brainwash, artysta wypromowany w filmie Banksy'ego Wyjście przez sklep z pamiątkami

The Beatles, album "The White Album"
okładkę zaprojektował Richard Hamilton

franz kline & blur

franz kline (ur. 23 maja 1910, zm. 13 maja 1962) - malarz amerykański, przedstawiciel ekspresjonizmu abstrakcyjnego.

obok jacksona pollocka określany jako "malarz akcji", z uwagi na spontaniczny i śmiały styl, skupiający się nie na postaci, lecz na ruchach pędzla i użyciu płótna. "spontaniczność" nie dotyczyła jednak kompozycji - kline zazwyczaj przygotowywał szkice swoich obrazów, jak głosi anegdota, na kartkach książek telefonicznych.

najbardziej charakterystyczna maniera twórcza kline'a była owocem sugestii jego przyjaciela, również abstrakcyjnego ekspresjonisty, willema de kooninga. zaproponował on sfrustrowanemu artystycznie kline'owi, by ten przyniósł ze sobą któryś ze swych szkiców do jego studia i za pomocą projektora wyświetlił go na ekranie w dużym powiększeniu. kline opisał wrażenie następująco: czarny rysunek fotela na biegunach wielkości 4 na 5 cali wyświetlił się w gigantycznych czarnych kreskach, które burzyły jakikolwiek wizerunek, będąc same w sobie obiektami.

1943 - nagroda na wystawie national academy of design

tak jak pollock, malował obrazy na wielkich płótnach, wykorzystując emalii przemysłowych.

malował głównie w czerni i bieli, mówiąc, że "maluję bielą tak samo jak czernią i biel jest równie ważna"

w późnych latach 50. wprowadził kolor do obrazów (np. w orange outline występują pomarańcze)

jeden z lepszych obrazów kline'a to orange and black wall z 1957 roku.

Franz Kline, Orange Outline, 1955

Franz Kline, Orange and Black Wall, 1957

co ciekawe, gdy gitarzysta grupy blur, graham coxon został poproszony o skomponowanie utworu muzycznego do wybranego obrazu z londyńskiej tate gallery w 2006 roku, coxon wybrał obraz kline'a pt. "meryon" tłumacząc: twórczość kline'a jest bardzo udochowiona; to jak doświadczenie w próżni.

Franz Kline, Meryon, 1960-1961

 ***

a wracając do zespołu blur, często wykorzystują oni obrazy jako okładki albumów.

album "13" z 1999 roku
obraz pędzla grahama coxona!

"The cover is a portion of an oil painting by Graham Coxon called Apprentice. The album's singles also have cover art by Coxon. The numbers 1 and 3 have been painted so they also form the letter 'B' - presumably for 'Blur'."

album "Think Tank" z 2003 roku

dzieło słynnego graficiarza Banksy

album "The best of Blur" z 2000 roku
grafika autorstwa Juliana Opie

"The painting of this Blur album can be found at the National Portrait Gallery in London, England. The album's cover bears some similarity to that of Queen's 1982 Hot Space."

sztuka starożytnej grecji

w okresie klasycznym (V - IV w. p.n.e.) starano się, by rzeźby ukazywały ruch postaci - np. dyskobol dłuta myrona, monumentalny majestat (posągi zeusa i ateny autorstwa fidiasza [technika chryzelefantyny], a także rzeźba figuralna w brązie (woźnica delficki, tyranobójcy). poliklet opracował model postaci ludzkiej (doryforos). wedle niego stopa powinna stanowić 1/6 wzrostu, twarz 1/8, dłoń 1/10/ zastosował także kontrapost - układ ciała w rzeźbie greckiej polegający na oparciu ciężaru ciała na jednej nodze, zrównoważeniu go nachyleniem tułowia i ugięciem drugiej nogi. rzeźba autorstwa polikleta doryforos jest jednym z pierwszych przykładów zastosowania metody kontrapostu. u schyłku wieku V p.n.e. pojawia się nowa moda w rzeźbie greckiej zwana stylem mokrej szaty (nike zawiązująca sandał, nike z olimpii). pojawia się akt kobiecy, łagodny modelunek postaci, inne proporcje ciała. zapowiada to narodziny nowego stylu reprezentowanego w IV wieku p.n.e. przez takich artystów jak leochares, praksyteles, lizyp i skopas.

nadworny portrecista aleksandra wielkiego, lizyp, zaproponował nieco smuklejszy model postaci ludzkiej - twarz wedle niego powinna stanowić 1/9 wzrostu.

leochares - starożytny grecki rzeźbiarz żyjący w IV wieku p.n.e.

razem z kilkoma innymi artystami, pracował przy budowie mauzoleum w halikarnasie - jednego z siedmiu starożytnych cudów świata. uważany jest za autora rzeźb antycznych bogów diany i apolla, których rzymskie kopie zachowały się do dziś.

Leochares, Diana, IV w.p.n.e.

Leochares, Apollo Belwederski, IV w. p.n.e.

praksyteles z aten - rzeźbiarz grecki. artysta stylu późnoklasycznego, którego lata działalności są kwestią sporną i ich datowanie waha się od 380 do 330 lat p.n.e. syn kefisodotosa starszego, a ojciec kefisodotosa młodszego i timarchosa.

Praksyteles, Afrodyta Knidyjska, IV w. p.n.e.

Praksyteles, Apollin Sauroktonos (Jaszczurkobójca), IV w. p.n.e.

skopas z paros - rzeźbiarz i architekt grecki, działający ok. 370 p.n.e. - 330 p.n.e. na peloponezie, w karii i jonii. rywalizował z praksytelesem. jego sztuka rzeźbiarska nacechowana była patosem, dynamiką układu ciała i ekspresją twarzy. z łatwością oddawał dramatyczne emocje: ekstazę, tęsknotę, cierpienie.

ok. 360 p.n.e. zaprojektował świątynię ateny aleja w tegei w arkadii na peloponezie (styl dorycki), dla której wykonał także dekorację rzeźbiarską - figury asklepiosa i hygei, fryz, metopy, dekoracje tympanonów (amazonomachia na zachodzie i dzik kalidońki na wschodzie); ok. 350 p.n.e. - rzeźbił fryz mauzoleum w halikarnasie; ok. 350 p.n.e. ozdabiał płaskorzeźbami świątynię artemidy (artemizjon) w efezie.

 

Skopas, Meleager, IV w. p.n.e.

lizyp z sykionu – rzeźbiarz grecki. artysta stylu późnoklasycznego, działający w latach około 370–320 p.n.e. początkowo prawdopodobnie kowal. nadworny rzeźbiarz aleksandra wielkiego.

 Lizyp, Hermes odpoczywający, IV w. p.n.e.

Lizyp, Sylen  z małym Dionizosem, IV w.p.n.e.

***

siedem cudów świata

 - piramida cheopsa z III wieku p.n.e. [egipt]

wzniesiona prawdopodobnie wg projektu hemona, będąca częścią nekropolii memfickiej, według powszechnie akceptowanej przez środowiska naukowe teorii, stanowiąca w starożytności miejsce pochówku faraona cheopsa (egip. chufu).

- postawiona na sztucznie wyrównanym terenie (zmierzone różnice poziomu wynoszą do 2,0 cm).

- jej boki są zwrócone dokładnie na północ, południe, wschód i zachód. W

- wielkie bloki kamienne, ważące po 2,5 tony (największe nawet około 15 t - cała budowla składa się z ponad 2,3 mln takich bloków, co sprawia, że piramida cheopsa jest najcięższą budowlą stworzoną przez człowieka – ma masę ponad 6 milionów ton), zostały ustawione z wielką precyzją.

- ściany obłożone licem wapiennym z kamieniołomów w tura.

* ścięty wierzchołek piramidy spowodował, że jej wysokość zmalała do około 137,0 m.

 - wiszące ogrody semiramidy z VI/ VI w. p.n.e. [babilon]

zbudowane na polecenie króla nabuchodonozora II (604-562 p.n.e.), który podarował je swojej żonie, amytis, ponieważ po przyjeździe do babilonu bardzo tęskniła za bujną zielenią ojczystego kraju – medii. niejasne jest, dlaczego nazwano je imieniem semiramidy, asyryjskiej królowej, która żyła dwa wieki wcześniej. (!)

owe ogrody musiały istnieć ze względu na wzmianki o nich występujące w wielu źródłach historycznych z tamtego i późniejszego okresu (pisali o nich m.in. herodot, strabon i diodor sycylijski). ponadto wykopaliska przeprowadzone w miejscu ich hipotetycznego położenia wykazały obecność pozostałości rozległego pałacu nabuchodonozora II jak i specjalnej konstrukcji tarasy i studnie.

- zakładane na tarasach wznoszących się do góry i podtrzymywanych specjalną konstrukcją, którą tworzyły szeregi wąskich, coraz wyższych korytarzy zasklepionych kolebkowo.

- każdy taras, na którym zasadzono rośliny, były izolowany smołą i powłoką ołowianą na których umieszczano warstwę odsączającą, a następnie grubą warstwę ziemi (do 2 m miąższości), w której rosły drzewa i krzewy.

- sztucznie nawadniany (do ich nawadniania używano wody z eufratu, którą dostarczano na poszczególne poziomy za pomocą przemyślnego systemu kanałów i drenów)
* zwisające z tarasów pnącza zakrywały mury, co sprawiało wrażenie, że te piękne rośliny zawieszone są w powietrzu.

- świątynia artemidy z VI w. p.n.e. [efez]

świątynia o wymiarach 110 m na 55 m , zbudowana przez króla lidii krezusa; najprawdopodobniej stanęła na miejscu wcześniejszej budowli zniszczonej podczas najazdu kimmerów (zdaniem pliniusza świątynia była dziewięć razy budowana i burzona).
- porządek joński
- do jej budowy użyto doskonałej jakości marmuru i cedru libańskiego.
- została zaprojektowana jako dipteros otoczony podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu kolumn przed elewacją frontową i tylną (tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn wzdłuż boków świątyni. pozostałe kolumny, a było ich w sumie 127, umieszczono w pronaosie i wewnątrz świątyni.
- kolumny o wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w dolnej części 2,5 m. zdobiły je w dolnej części płaskorzeźby.
- rzeźby zdobiły także fryz i najprawdopodobniej tympanon oraz dach świątyni.
- we wnętrzu cedrowy posąg artemidy.
* wśród rzeźbiarzy zaangażowanych do prac przy budowie należeli między innymi: fidiasz, poliklet, kresilas. * ukończenie budowli zajęło 120 lat.

- posąg zeusa olimpijskiego z 430 r. p.n.e.[olimpia]

posąg ten wykonany przez fidiasza z użyciem techniki chryzelefantyny; dotrwał jedynie do roku 426 n.e., a znany jest z rzymskiej kopii. rzeźba przedstawiała siedzącego na tronie władcę ludzi i bogów o poważnym i dostojnym obliczu. na głowie miał wieniec laurowy, z lewego ramienia zwieszał mu się złoty płaszcz, w prawej dłoni trzymał statuę bogini nike, a lewą rękę wspierał na wykładanym szlachetnymi kamieniami berle. berło było symbolem władzy zeusa, a orzeł jego ulubionym i poświęconym mu ptakiem.
- poręcze i nogi tronu były rzeźbione ukazując postaci bogiń i epizody walk.
- szata i włosy zeusa były ze złota, obnażone części ciała z kości słoniowej, tron z drewna cedrowego wykładanego hebanem i szlachetnymi kamieniami.
* posąg zeusa uległ zniszczeniu na skutek pożaru

- mauzoleum w halikarnasie z 350 roku p.n.e.

był to grobowiec mauzolosa, perskiego satrapy karii wzniesiony. został zaprojektowany na polecenie królowej-wdowy – artemizji, przez architektów satyrosa i pyteosa, ozdobiony przez rzeźbiarzy skopasa, leocharesa, timoteosa i bryaksisa z karii.

- wysokość: 45 m

- wymiary: 35,6 m x 25 m

- jońska świątynia z kolumnadą; na szczycie 24-stopniowa piramida z kwadrygą niosącą postaci zmarłego króla i jego małżonki – artemizji.

- kolos rodyjski z III w. p.n.e. [rodos]

olbrzymich rozmiarów posąg Heliosa wybudowany przez charesa z lindos w 292-280 roku p.n.e. monument wykonano z brązu i ustawiono u wejścia do portu dla upamiętnienia zwycięstwa seleukosa I nikatora nad demetriuszem poliorketesem (304 p.n.e.).

- posąg miał ok. 32-36 m wysokości i ważył ok.70 ton

- do budowy tego posągu zużyto ok. 12,7 tony brązu oraz ok. 7,6 tony żelaza do wykonania szkieletu.

- jego budowa trwała 12 lat.

* konstrukcja figury oparta była na żelaznym szkielecie wypełnionym gliną i obłożonym elementami z brązu.

* przy montażu kolosa chares zastosował oryginalną metodę: w miarę budowy posąg obsypywano ziemią tworząc ogromny kopiec, który po zakończeniu budowy rozkopano.

* niektóre wyobrażenia posągu heliosa na rodos ukazują go w rozkroku nad wejściem do portu – statki miałyby wtedy przepływać pod posągiem. uważa się, że nie jest to właściwy obraz – według niektórych taka konstrukcja nie była możliwa ze względów technicznych.

* pierwotnie helios miał błogosławić rodos wyciągniętą ku przodowi prawą ręką, ale zrezygnowano z tego z przyczyn technicznych (niemożność zapewnienia figurze odpowiedniej stabilności przy takiej postawie).

- latarnia morska w faros z III w. p.n.e. [egipt]

zbudowana na podstawie planów architekta sostratosa i na polecenie ptolemeusza I, ukończona podczas rządów jego syna ptolemeusza II. możliwe, że pomysłodawcą budowy latarni był sam aleksander macedoński.

- była to wieża o wysokości ok. 115-150 m.

- miała dolną kondygnację o przekroju kwadratu, nad nią wznosiła się kolejna, ośmiokątna i trzecia o przekroju okrągłym.

- zwieńczona kopułą wspartą na ośmiu kolumnach.

- na niej ustawiony był posąg posejdona o wysokości około 7 m.

* nazwisko architekta jest znane dzięki zachowanej pod starożytnym tynkiem inskrypcji: "sostratus, syn seksyfanesa, poświęcił tę budowlę bogom ocalenia, w imieniu wszystkich tych, którzy żeglują po morzach", którą najprawdopodobniej zostawił sam budowniczy w tajemnicy przed królem.

wybitni indywidualiści XX wiek

tadeusz makowski (1882 - 1932)

jego liryczny, ale solidny (...) ekspresjonizm, bliski poetyce ecole de paris, za której czołowego przedstawiciela uchodzi, nie ma odpowiedników w polskiej sztuce międzywojennej

 Autoportret z paletą i ptaszkiem, Tadeusz Makowski, 1919

inspiracje:

- malarstwo władysława ślewińskiego, witolda wojtkiewicza
oraz krakowska cyganeria (zielony balonik)- kubizm (od ok. 1911) - wprowadzenie geometrii do pejzaży i scen figuralnych
[po roku 1914 zraził się formalizmem kubistów i zerwał z ich stylem]
- paul cezanne ("liryczny, ale solidnie skonstruowany ekspresjonizm")
- henri rousseau, marc chagall, fernand leger, amadeo modigliani (niewinność, naiwność, siła wyobraźni; surowość formy, monumentalizm)
- école de paris
- holenderski/ flamandzki barok (rembrandt, flamandowie XVI i XVII wieku, peter bruegel)

studiował w latach 1902-1906 filologię klasyczną i polską na uj, 1903-1908 malarstwo w ASP w krakowie u j. stanisławskiego i j. mehoffera. na przełomie 1908/1909 wyjechał do paryża, gdzie pozostał do końca życia. we wczesnych pracach był wierny swoim nauczycielom. w paryżu malował początkowo pod wrażeniem fresków p. c. puvis de chavannes'a, a poznawszy grupę kubistów z montparnasse'u, uległ ich wpływowi. zaproszony przez w. ślewińskiego, spędził okres wojny w bretanii, gdzie później wracał kilkakrotnie. od tego czasu datuje się jego odejście od kubizmu i zwrot ku studiom z natury.  

malował pejzaże ze sztafażem w duchu naiwnego realizmu i podobnie stylizowane kompozycje figuralne. częstym tematem jego obrazów były dzieci w scenach z życia wiejskiego, teatralnych, maskaradowych i karnawałowych, w prymitywizowanej i częściowo geometryzowanej formie.

uprawiał grafikę (m.in. drzeworytnicze ilustracje książkowe).

Tadeusz Makowski, Kapela Dziecięca, 1922

Tadeusz Makowski, Powrót ze szkoły, 1927

Tadeusz Makowski, Pod drogowskazem, 1930

jankiel adler (1895 - 1949)

(...) tworzył liryczne kompozycje o coraz bogatszych rozwiązaniach fakturalnych. one to właśnie wyróżniły odtąd dzieło adlera.

inspiracje:
- niemiecki ekspresjonizm; choć dzięki znajomości z otto dixem zbliżył się do nowej rzeczowości (w portretach)
- sztuka żydowska (współzałożyciel żydowskiej grupy jung idysz w 1918 roku w łodzi)
- el greco (mistyczne sceny o tematyce żydowskiej, np. "ostatnia godzina rabiego", 1919)
- marc chagall
- kubizm (geometria, np. obraz "angelika" z 1923); twórczość george'a braque'a i pabla picasso
- malarstwo paula klee ("jego poetycko-naiwny świat odbił się w jego późnych malarstwie")

w latach 1918 - 1920 mieszkał w warszawie. jego prace wystawione na organizowanej przez stowarzyszenie artystów i zwolenników sztuk pięknych wystawie zimowej zyskały duże uznanie. wkrótce został członkiem grupy jung idysz. w 1933 roku jego prace były wystawiane na organizowanej przez collage art association międzynarodowej wystawie sztuki współczesnej w ny. po objęciu władzy przez adolfa hitlera wyjechał do paryża. wkrótce powrócił do polski, gdzie przebywał w latach 1935 -1936. w tym czasie miała miejsce retrospektywna wystawa jego prac z lat 1920 - 1935, wystawiał z salonie plastyków ZZPAP w instytucie propagandy sztuki w warszawie, był kierownikiem artystycznym i scenografem filmu Ał Chet (Za grzechy). cztery jego obrazy znalazły sie w roku 1937 na monachijskiej wystawie entartete kunst.

malował prace głównie o tematyce żydowskiej, przedstawiające życie codzienne. jego obrazy wiązane są napięciem kolorów i dynamiką kształtów. od około 1928 roku w malowanych przez niego martwych sztukach i abstrakcjach pojawiły się naleciałości kubizmu. tworzył także liczne kompozycje alegoryczne inspirowane picassem i surrealizmem, które cechuje wspaniała moc koloru i dramatyczne napięcie.

  

Jankiel Adler, Skrzypek, 1928

  

Jankiel Adler, Śpiący nad Talmudem, 1927

karol hiller (1891 - 1939)

w pracach olejnych uzyskiwał zróżnicowane efekty fakturalne, potęgujące - w odróżnieniu od prac konstruktywistów - poetycką treść obrazu. kompozycje te mają oddawać biologiczne siły kosmiczne, zjawiska atmosferyczne i świetlne. 

inspiracje:

- postimpresjonizm, koloryzm
- ukraińskie ikony (od 1920; obrazy temperowe)
- kubizm (był mistrzem w tworzeniu prac pełnych aluzji i wywołujących szybkie skojarzenia)
- fernand leger (od 1926; malarstwo bezprzedmiotowe; rury, formy mechaniczne)
-  surrealizm (od 1930; np. obraz "promień" z 1933)
- figuracja (1938, obraz "robotnicy")

w latach 1910-1912 studiował chemię w wyższej szkole technicznej w darmstadcie. kontynuował studia na politechnice warszawskiej. w okresie I wojny światowej został powołany do wojska i ewakuowany do rosji. w kijowie rozpoczął studia na ukraińskiej akademii sztuk pięknych, gdzie zapoznał się z estetyką i techniką malarstwa ikonowego. w kijowie zaangażował się politycznie po stronie lewicy. w roku 1921 powrócił do polski i zamieszkał w łodzi. wraz z lewicowym poetą witoldem wandurskim zajął się upowszechnianiem sztuki wśród mieszkańców łodzi. w roku 1926 wykonał litografie do tomu poezji wandurskiego sadze i złoto. był założycielem stowarzyszenia artystów i miłośników sztuk plastycznych „start”. w latach 1933-1936 redagował pismo „forma”. zajmował się grafiką książkową oraz malarstwem ściennym. w latach 1930-1937 uczestniczył w wystawach instytutu propagandy sztuki w łodzi i warszawie.

hiller skupiał się na malarstwie i eksperymentach fotograficznych, w której to dziedzinie należy do czołowych przedstawicieli awangardy europejskiej. w jego heliografice (=metodzie polegającej na malowaniu szklanej/ celuloidowej płyty gwaszem i odbijanie malowidła techniką fotograficzną), wynalazku stworzonym w roku 1928 wykorzystywał wykształcenie chemika. uprawiał też grafikę - linoryt, litografia; tworzył okładki do książek i dekoracje sceniczne dla sceny robotniczej w łodzi.

  Kompozycja ze spiralą, Karol Hiller, 1928 

 

Embrion, Karol Hiller, 1933

Deszcz, Karol Hiller, 1934 

kierunki artystyczne w sztuce polskiej XX wieku

po krótkim wstępie do sztuki polskiej przełomu XIX i XX wieku warto przejść wreszcie do kluczowych nurtów, kierunków i grup, które tworzyli artyści polscy okresu dwudziestolecia międzywojennego.

przede wszystkim warto wiedzieć, że nie wszystko, co działo się w sztuce europejskiej miało wpływ na sztukę polską, a niektóre ugrupowania w ogóle nie znalazły oddźwięku w malarstwie polskim. polacy, związani głównie z paryżem, wciąż myśląc i tworząc w duchu romantycznym, kochali tradycję, co widoczne jest w opisanych poprzednio próbach utworzenia stylu narodowego na podstawie sztuki ludowej. nowe kierunki zostały jednak przyjęte w sztuce polskiej, jednak ich elementy zostały traktowane bardziej jako inspiracja niż dogmat.

formiści

Formizm - polski awangardowy kierunek literacko-artystyczny rozwijający się w Polsce, w latach 1917-1922, pokrewny kubizmowi, ekspresjonizmowi, futuryzmowi. Był jedną z dwu, obok unizmu, oryginalnie polskich formacji awangardowych.

formizm powstał przede wszystkim w głównych ośrodkach kulturowych: lwowie, krakowie i warszawie. był to kierunek hołdujący dokonaniom picassa, który z kubizmu przejął uproszczenie bryły, geometrię, spłycenie głębi oraz symultanizm przestrzenny. sama nazwa kierunku wzięła się od formy, która grała dużą rolę w twórczości przedstawicielu tego kierunku.

pierwsza wystawa tej grupy odbyła się w 1917 roku w krakowie pod nazwą ekspresjoniści polscy. na wystawie tej swoje prace przedstawili artyści tacy jak: leon chwistek, bracia andrzej i zbigniew pronaszko, jacek mierzejewski, władysław skoczylas oraz sławny stanisław ignacy witkiewicz, zwany witkacym. w niektórych pracach można doglądać się nawiązań do futuryzmu czy czystego ekspresjonizmu.

Leon Chwistek, Szermierka, 1920

Bunt

grupa „bunt” miała program pokrewny z niemieckim ekspresjonizmem. zasadniczym przesłaniem twórczości ”buntu” było posłannictwo duchowe sztuki. dzięki religijnej symbolice podkreślił on znaczenie moralnego odrodzenia ludzkości. członkowie „buntu” spowodowali zrewolucjonizowanie środków wyrazu artystycznego, ukazali dramat ludzkiego życia w świetle jego egzystencjalizmu i życia społecznego. czołowym przedstawicielem tej grupy był jerzy hulewicz, który wstąpił do grupy w roku 1918. tworzył on grafiki, obrazy, pastele, a także linoryty.

 

Jerzy Hulewicz, Krzyż, 1918, linoryt

Rytm

Rytm to nazwa, jaką wybrali warszawscy plastycy dla swojego ugrupowania założonego w 1922 roku. Charakterystyczną cechą twórczości było nawiązywanie do tradycji sztuki ludowej, zwłaszcza Podhala. Za najbardziej typowych przedstawicieli ruchu uważani są: Władysław Skoczylas, Zofia Stryjeńska, Eugeniusz Zak, Felicjan Szczęsny Kowarski.

rytm nie wykształcił rygorystycznych sformułowań ani zasad, ponieważ zrzeszał wiele indywidualnych twórców, uprawiających często szereg różnych technik; od malarstwa, poprzez rzeźbę, drzeworyt, grafikę ilustracyjną, po tkaninę, meblarstwo i małe formy architektoniczne. cechą charakterystyczną ugrupowania było uproszczenie bryły, płaszczyznowość, ostre krawędzie stycznych płaszczyzn i formy geometryczne. nazwa ugrupowania wzięła się po prostu od tego, że podstawą każdej kompozycji jego przedstawicieli był rytm.

ugrupowanie rytm miało wpływ na powstanie dekoracyjnego stylu w okresie dwudziestolecia międzywojennego, szczytowe osiągnięcia artystyczne przypadły na rok 1925, wyrazem czego były liczne nagrody dla polskich twórców podczas międzynarodowej wystawy sztuki dekoracyjnej w paryżu. ostatnia wystawa rytmu miała miejsce w 1932 roku.

wybitnym przedstawicielem grupy był władysław skoczylas, przedstawiciel formizmu. jego twórczość charakteryzuje drobiazgowość i realizm, wskrzesił on także technikę drzeworytu, działał w stowarzyszeniu grafików "ryt".

 

Władysław Skoczylas, Taniec nad ogniem

koloryści (kapiści)

Kapizm, zwany też koloryzmem – kierunek malarski, który wykształcił się i zdominował polską sztukę w drugiej dekadzie dwudziestolecia międzywojennego. Nazwa pochodzi od liter K.P. - skrótu "Komitetu Paryskiego", czyli Komitetu Paryskiej Pomocy dla Wyjeżdżających Studentów na Studia Malarskie do Francji, zawiązanego w 1923 roku przez Józefa Pankiewicza na krakowskiej ASP.

kierunek ten wiąże się z romantyzmem, impresjonizmem i neoimpresjonizmem, a szczególnie pracami pierre'a bonnarda, w twórczości którego wielką rolę zajmowała barwa - to ona właśnie określa płaszczyznę, nadaje obrazowi dekoracyjności, a faktura obrazu musi być delikatna i wyrazista. kapiści używali czystych barw, unikając czerni. unikali także mieszania barw dopełniających (czyli par barw, które połączone ze sobą w równych proporcjach dają w zależności od metody łączenia czerń, biel lub szarość). głównymi przedstawicielami byli jan cybis i józef pankiewicz.

 

Jan Cybis, Kwiaty w kielichu, 1936

konstruktywizm

Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu w stosunku do innych ruchów awangardowych było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.

ruch ten, powstały co prawda w rosji w roku 1913, miał wielu zwolenników w sztuce polskiej. zajmował się on przede wszystkim malarstwem i rzeźbą w duchu abstrakcjonizmu geometrycznego oraz w architekturze, wnętrzach i grafice. kluczowa wystawa konstruktywistów odbyła się w roku 1924, a samo jej miejsce, salon samochodowy, jest wystarczająco wymowne. cechą charakterystyczną ruchu było odrzucenie indywidualizmu - owszem, propagowano prostotę i innowacyjność, ale dzieło było zasługą ogółu, całej grupy artystów, a nie jednego malarza czy rzeźbiarza. najpopularniejszymi światowymi przestawicielami ruchu byli: le corbusier z francji, aleksander rodczenko i kazimierz malewicz z rosji (ten drugi znany przede wszystkim dzięki obrazowi czarny kwadrat na białym tle)

w polsce konstruktywistów skupiały grupy blok i praesens, a najbardziej znanym przedstawicielem tego kierunku był władysław strzemiński.

Władysław Strzemiński, Unemployed, 1934

artyści rewolucyjni (a. r.)

Grupa „a.r.” (artyści rewolucyjni) – polska, awangardowa grupa artystyczna.

Powstała w 1929 roku z inicjatywy Władysława Strzemińskiego, Katarzyny Kobro i Henryka Stażewskiego. Była jedną z najbardziej aktywnych grup lewicowej awangardy w Polsce okresu międzywojennego. Ugrupowanie skupiało poetów i artystów plastyków, którzy dołączyli do niej po zamknięciu „Zwrotnicy” oraz członków „Bloku” i „Praesensu”. Należeli do niej również Julian Przyboś i Jan Brzękowski, który dołączył w 1930 roku. Oficjalna siedziba mieściła się w Łodzi.

grupa ta ściśle wiąże się z konstruktywizmem. głównym zajęciem grupy było wydawanie publikacji, praca organizacyjna i wspólne wystąpienia. pierwszy komunikat wraz z pierwszą pozycją biblioteki „a.r.” ukazał się w marcu 1930 roku. wydrukowany został dwustronnie na pojedynczym kartonie, zawierał krótkie hasła, które były postulatami ugrupowania. drugi komunikat ukazał się w grudniu 1932 roku. składał się z czterostronicowej ulotki w dużym formacie, zawierał artykuły, dotyczące masowości sztuki i jej społecznego oddziaływania. ważną zasługą grupy było otworzenie pierwszej galerii sztuki nowoczesnej w łodzi w roku 1931.

warto przy tej okazji powiedzieć kilka słów o znakomitej artystce, katarzynie kobro. była ona wybitną polską rzeźbiarką; jej prace charakteryzują się kinetyzmem - są one wykonywane zazwyczaj w taki sposób, by mogły swobodnie zwisać i poruszać się przy ruchu powietrza. artystka ta była zafascynowana matematyką, co widać w jej pracach złożonych z kształtów prostych, wygiętych, szerokich pasów.

Katarzyna Kobro, Kompozycja przestrzenna, 1929 

uniści

unizm - koncepcja malarstwa władysława strzemińskiego, wyłożona w publikacji unizm w malarstwie (1928) oraz w artykułach ogłoszonych w kwartalniku forma.
- obrazy nieprzedstawiające, pozbawione tematu
- dziwne, nie kojarzące się z niczym kształty
- jeden deseń, jeden ton, jedna barwa
- ważna przestrzeń (brak elementu dominującego - dominanty)
*jednolite barwy, cienka, giętka linia, tempera, oleje

Władysław Strzemiński, Kompozycja unistyczna, 1934

Grupa Krakowska

Grupa Krakowska – studenckie zrzeszenie artystyczne, które działało w Krakowie w latach 1930-1937. Do jego tradycji nawiązała powstała po II Wojnie światowej Grupa Krakowska II. Grupę Krakowską założyli studenci Akademii Sztuk Pięknych, reprezentujący lewicowy światopogląd. Nie mieli ściśle określonego programu artystyczngo. Uprawiali sztukę nowoczesną, wpisującą się w nurty kubizmu, abstrakcjonizmu i ekspresjonizmu

twórczość ta związana jest z takimi cechami: płaskie, przenikające się, półprzezroczyste formy z konturami, giętkie zarysy. znaną przedstawicielką grupy była maria jarema, rzeźbiarka, malarka i scenografka, znana z cykli grafik. związana z teatrem (cricot)

zostały tu przedstawione czołowe grupy i kierunki obecne w sztuce polskiej dwudziestolecia międzywojennego.w najbliższym czasie pojawią się także zagadnienia z kręgu architektury i rozszerzenie tematu rzeźby. napiszę także o indywidualistach, takich jak tadeusz makowski i inni.