antyk - powtórzenie

szybkie powtórzenie przez najważniejsze obiekty epok starożytnych...

prehistoria

to malowidło naskalne przedstawiające bizona pochodzi z jaskini w altamirze (hiszpania), pochodzące z epoki magdaleńskiej datowanej na około 15000–8000 p.n.e.

chiński konik z groty lascaux we francji, malowidło datowane na 15 tysięcy lat p.n.e.

mezopotamia

lamassu, uskrzydlony byk, pochodzący z kultury asyryjskiej.

ziggurat z ur, będący dorobkiem kultury sumeryjskiej.

asyryjski relief przedstawiający umierającą lwicę z pałacu assurbanipala w niniwie.

sumeryjski posążek gudea z lagasz.

starożytny egipt

rzeźba skryby z sakkary, pochodząca z okresu starego państwa, mieszcząca się obecnie w luwrze.

popiersie królowej nefretete pochodzące z okresu nowego państwa. obecnie znajduje się w muzeum egipskim w berlinie.

tron tutenchamona, jeden z wielu skarbów odkrytych w grobowcu tutenchamona w roku 1922 przez grupę howarda cartera. cenny przedmiot pochodzi z okresu nowego państwa i nosi ślady rewolucji amarneńskiej, bowiem tutenchamon był blisko spokrewniony z echnatonem (niektóre badania podają, że był synem echnatona)

kolosy przedstawiające amenhotepa II, zwyczajowo nazywane kolosami memnona. pochodzą z okresu nowego państwa. Jeden z posągów, po uszkodzeniu przez trzęsienie ziemi w 27 p.n.e. (są badacze, którzy uszkodzenie posągu przypisują aktom wandalizmu), wydawał dźwięki podczas wschodu słońca. Było to spowodowane ogrzewaniem się skał wyziębionych nocnym chłodem. Posąg był odwiedzany w starożytności przez Greków, wierzono bowiem, że przedstawia syna Jutrzenki Memnona, zabitego przez Achillesa, wydawane dźwięki interpretowane były jako skarga syna wznoszona do matki. "Usterka" ta została naprawiona na przełomie II i III wieku przez Septymiusza Sewera. Niestety, naprawa spowodowała jednocześnie koniec wydawania przez posąg jakichkolwiek dźwięków.

posąg hatszepsut, nowe państwo.

drewniana rzeźba wójta z sakkary.

pylony świątyni horusa w edfu, świątyni pochodzącej z okresu nowego państwa budowanej za czasów ptolemejskich. dla historii sztuki jest ważna z tego powodu, że to jedyna zachowana budowla egipska o tak idealnym planie (typowe zróżnicowanie poziomów każdego pomieszczenia).

gęsi z meidum, malowidło z okresu starego państwa

starożytna grecja

posążek z kręgu kultury minojskiej (kreteńskiej) przedstawiający boginkę z wężami znaleziony w pałacu knossos, wykonany z terakoty.

relief ze ścian celli partenońskiej wykonane przez fidiasza w dojrzałej epoce klasycznej. przedstawia procesję panarenajską, czyli święto ateńskie odbywające się co cztery lata.

trzy mojry, dzieło fidiasza z partenońskiego przyczółka. obecnie jest częścią wielkich zbiorów reliefów antycznej grecji w british museum.

klasyczna rzeźba praksytelesa przedstawiająca apolla z jaszczurką (jaszczurkobójcę).

partenon w atenach z V w. p.n.e., dzieło karikratesa i ichtinosa.

ruiny olimpejonu (świątyni zeusa) datowanego na 131 r. n.e. zbudowanego na polecenie cesarza hadriana na ateńskiej agorze, czyli u podnóży akropolu.

odpoczywający ares lizypa, rzeźba hellenistyczna

hermes z dionizosem, praksyteles, rzeźba klasyczna

apoksyomenos, lizyp, rzeźba hellenistyczna

diana łowczyni, leochares, luwr, słynna kopia w wersalu, rzeźba hellenistyczna

przykład wazy dipylońskiej w stylu geometrycznym. nazwy tego typu waz wzięły się od miejsca ich odkrycia - bramy dipylońskiej przy jednej z nekropolii ateńskiej. charakterystyczną cechą tych amfor lub kraterów był brak dna - wlewano do nich ofiarę "dla zmarłych".

moschoforos - typ przedstawienia mężczyzny niosącego młodego byczka. typ ten został wypracowany w okresie archaicznym. stał się wzorem do przedstawień dobrego pasterza.

wenus knidyjska praksytelesa.

sztuka etrusków

jest to typ sarkofagu charakterystyczny dla sztuki etruskiej z rzeźbą terakotową, bowiem przedstawia postać w spoczynku, półleżącą, a nie tak jak później - śpiącą czy umarłą.

scena rodzajowa z malowideł w grobowcu etruskim. warto zauważyć, że sztuka etruska jako pierwsza stara się ukazać realistyczny portret.

model świątyni etruskiej nosząca jej charakterystyczne cechy: trzy celle (co widać po trzech wejściach umieszczonych tylko z przodu świątyni), bogate dekoracje - akroteriony oraz nienaturalne proporcje.

wilczyca kapitolińska, której kopia znajduje się na wzgórzu kapitolińskim, jednym z założycielskich miasto rzym, zaś oryginał ma swoje miejsce w muzeach kapitolińskich.

starożytny rzym

malowidło ścienne z miejscowości stabie zasypanej popiołem wulkanicznym w roku 79 ne przedstawiające mitologiczną florę, nazywane florą ze stabie. pochodzi z okresu wczesnego cesarstwa.

pomnik marka aureliusza z II w n.e., czyli okresu cesarstwa. znajdujący się na zdjęciu monument to kopia, zaś jej oryginał znajduje się obecnie w muzeach kapitolińskich.

panteon rzymski przebudowany przez apollodorosa z damaszku na polecenie cesarza hadriana w II w. n.e. z istniejącej wcześniej, częściowo spalonej w pożarze budowli z 27 r. p.n.e. wybudowanej przez agryppę.

maison carée, jeden z najlepszych przykładów rzymskiej architektury sakralnej mieszcząca się we francuskiej miejscowości nîmes, pochodzący z 16 roku p.n.e.

ołtarz pokoju (ara pacis) z 10 roku p.n.e. postawiony przez oktawiana augusta na polu marsowym (rzym).

rzeźba przedstawiająca oktawiana augusta prima porto z okresu cesarstwa (I w. n.e.). nazwa rzeźby pochodzi od miejsca, w którym znaleziono ją w 1863 roku - w vilii livii w miejscowości prima porta niedaleko rzymu. obecnie znajduje się w muzeach watykańskich.

zamek świętego anioła, dawniej mauzoleum hadriana z II w. n.e. zbudowany jako miejsce złożenia prochów cesarza i jego rodziny. znajduje się na zatybrzu obok bazyliki św. piotra. Grobowiec wybudowany został na podstawie w kształcie kwadratu o boku 89 m i wysokości 15 m. Na niej postawiono koliste mauzoleum o wysokości 21 i średnicy 64 m przekryte kopułą, na której, na warstwie ziemi posadzono drzewka cyprysowe. Kopuła ozdobiona była ustawionym na podwyższeniu, wykonanym z brązu posągiem cesarza powożącego kwadrygą. Na krawędzi ścian mauzoleum ustawiono posągi z marmuru. Ściany podstawy ozdobiono fryzem z bukranionów i inskrypcjami wymieniającymi pochowanych w mauzoleum członków jego rodziny.

świątynia herkulesa znajdująca się na forum boarium pochodząca z pierwszej połowy I r. p.n.e. jest peripterosem, czyli świątynią otoczoną pojedynczą kolumnadą, w tym przypadku utrzymaną w porządku korynckim. nie wolno mylić jej z resztkami świątyni westy na forum romanum.

bazylika maksencjusza i konstantyna przy forum romanum to pozostałości po największej bazylice w rzymie, której budowę rozpoczęto w okresie cesarstwa, w roku 308, a skończone za panowania konstantyna wielkiego w roku 312. Bazylika ustawiona była na platformie o wymiarach 100 x 65 m. Posiadała 3 krótkie, szerokie nawy. Wysokość budowli wynosiła 35 m. Ściany i posadzki wyłożone kolorowymi marmurami. W zachodniej apsydzie stał kolosalny posąg cesarza Konstantyna, wykonany z brązu i marmuru, który odkryto tutaj w 1487 r. Pozostałości posągu (głowa, ręka i stopa) eksponowane są na dziedzińcu Palazzo dei Conservatori.

mauzoleum cecylii metelii pochodzący z końca I w. p.n.e. znajdujący się przy via appia w rzymie.

fragment mozaiki pompejańskiej wzorowanej na greckim malowidle przedstawiającym bitwę pod issos .

pompieryzm

Jacques-Louis David, Przysięga Horacjuszy, 1784

być może niektórzy z was oglądając ten obraz pierwszego malarza napoleona bonaparte zwrócili uwagę na hełmy przysięgających horancjuszy. przyznam szczerze, że dla mnie zawsze stanowiły jakiś ważny punkt obrazu, ważniejszy nawet od ich wyciągniętych na miecze dłoni czy płaczących kobiet.

otóż owe hełmy. okazuje się, że wśród malarzy akademickich ze środowiska akademii sztuk pięknych w XIX-wiecznej francji, utworzyła się grupa les pompiers, czyli z francuskiego "strażaków", a w istocie malarzy prezentujących nazwany później w latach 90. XX wieku przez louisa-marie lecharny'ego l'art pompier, czyli sztuką strażaków. z czasem ów nurt zyskał nazwę pompieryzmu.

o co chodzi? jak wiadomo, sztuka akademicka owego czasu była ściśle związana ze stylem epoki klasycyzmu, która już powoli odchodziła w niepamięć wypierana przez nowe, romantyczne kierunki, a w końcu przez nowoczesny realizm, impresjonizm i tak dalej... jednak konserwatywne władze akademii sztuk pięknych w paryżu, ówczesnym centrum malarstwa, próbowały zatrzymać te nowe kierunki uparcie trzymając się antykizującemu historycyzmowi. stąd płótna jeana-auguste-dominique ingresa, ale także jacquesa-louisa davida przedstawiały sceny z mitologii czy historii starożytnej.

ale miało być o hełmach. rzecz jest bardzo prosta; ci z akademickich malarzy, którzy traktowali tematykę swoich obrazów bardzo poważnie i chcieli "wczuć" się w nastrój ilustrowanych czasów, zaczęli pożyczać hełmy strażackie z francuskich remiz, które stawały się punktem wyjścia do malowanych obrazów. XIX-wieczne hełmy francuskiej straży pożarnej były bowiem do złudzenia podobne do hełmów greckich - wypolerowana, gładka płaszczyzna hełmu pięknie kontrastującego z włosiem "końskiego ogona" okazała się wspaniale prezentować na obrazach przedstawiających greckich żołnierzy, gladiatorów, a także napoleońskich towarzyszy.

stąd w twórczości wielu francuskich (i nie tylko) malarzy początku XIX wieku można dostrzec wyeksponowane hełmy, do których pokazania nierzadko pretekstem było w ogóle malowanie antykizującej sceny. proszę zatem dokładnie przypatrywać się hełmom na obrazach, bo i one mają swoją historię! choć często grupa "strażaków" była krytykowana przez współczesnych i potomnych, a w samej nazwie doszukano się także odniesień do malarstwa pompejańskiego i słowa "pompeux" (napuszony, uroczysty - bo takim wydawało się to "zmanierowane" i burżuazyjne malarstwo, jak określał je emil zola), to jednak historia hełmów na obrazach akademickich okazuje się bardzo ciekawa.

Jean-Auguste-Dominique Ingres, Achilles przyjmujący posłańców Agamemnona, 1801

Jacques-Louis David,  Leonidas pod Termopilami, 1814

Michel-Martin Drolling, Gniew Achillesa, 1810

Jean-Leon Gerome, Pollice verso*, 1872

*gest skazujący pokonanego gladiatora na śmierć; wyrażenie oznacza dosłownie "odwróconym kciukiem", są jednak poważne wątpliwości, czy rzymscy cesarze skazywali na śmierć poprzez kierowanie kciuka w dół, jak jest powszechnie uważane.

techniki graficzne

rozwinięcie tematu.

drzeworyt - technika wypukła; na drewnianym klocku powleczonym gruntem opracowuje się rysunek; metalowymi dłutami lub rylcami wycina się tło (na odbitce białe), partie wypukłe pokrywa się farbą i odbija ręcznie na papierze; ze względu na sposób ciecia klocka rozróżnia się drzeworyt wzdłużny (langowy) i drzeworyt poprzeczny (sztorcowy),wynaleziony 1790 przez Th. Bewicka; drzeworyt znany od starożytności, jako technika graficzna zastosowany w końcu XIV w., rozwinął się w 2. poł. XV w. (m.in. A. Dürer); w XIX w. pełnił funkcje techniki reprodukcyjnej, a także stał się inspiracją dla impresjonistów (drzeworyty japońskie); w XX wieku powrócił do łask szczególnie w twórczości ekspresjonistów niemieckich i polskiej grupy rytm.

Albrecht Dürer, Czterej jeźdźcy Apokalipsy, 1497-98

Katsushika Hokusai, Peonia i motyl w podmuchu wiatru, 1833

Ernst Ludwig Kirchner, Pięć kokot

miedzioryt - technika wgłębna; na gładko wypolerowanej płycie miedzianej żłobi się rysunek za pomocą stalowych rylców; po opracowaniu płytę lekko się podgrzewa, następnie wciera farbę w wyżłobione rowki; po usunięciu farby z gładkich partii metalu przykłada się do płyty zwilżony papier i przepuszcza przez prasę; z jednej płyty można otrzymać kilkaset odbitek; miedzioryt odznacza się suchą, ostro zakończoną kreską; wywodzi się z technik złotniczych. * wynaleziony w połowie XV w.; używany we Włoszech (A. Mantegna), Niemczech (m.in. M. Schongauer, A. Dürer, A. Altdorfer) i Niderlandach (L. van Leyden); w XVI w. zaczęto go stosować także do reprodukcji dzieł sztuki; w XVII i XVIII w. rozwinął się głównie we Francji (R. Nanteuil, C. Lorrain) i we Flandrii (szkoła rytownicza P.P. Rubensa), następnie w całej Europie; rozpowszechnił się w ilustracji książkowej.

Albrecht Dürer, Rycerz, śmierć i diabeł, 1513

Albrecht Dürer, Adam i Ewa, 1504

akwaforta - kwasoryt, technika wgłębna, trawiona; na płycie miedzianej pokrytą substancją odporną na wytrawianie kwasem wykonuje się rysunek stalową igłą, a potem płytę wkłada się do kąpieli kwasowej, w trakcie której odsłonięte poprzez ryty rysunek miejsca zostają wytrawione; dla osiągnięcia różnego natężenia kresek płytę trawi się kilkakrotnie kwasem azotowym; w powstałe zagłębienia (po oczyszczeniu płyty) wciera się farbę drukarską i wykonuje odbitki; akwaforta znana od początku XVI w., rozkwit w XVII w. (m.in. Rembrandt, J. Callot).

Rembrandt, Trzy krzyże, 1653

Francisco Goya, Gdy rozum śpi, budzą się potwory, 1797

litografia - technika płaska; na wypolerowanej powierzchni kamienia litograficznego (najczęściej piaskowca) wykonuje się rysunek kredką litograficzną, tłustą farbą lub odpowiednim tuszem; następnie zakwasza się kamień słabym roztworem kwasu azotowego połączonego z gumą arabską i powleka farbą drukarską.; farba przylega do miejsc zarysowanych, nie zatrzymując się na uodpornionej na nią kwasem powierzchni kamienia; odbitki wykonuje się na papierze pod prasą; po raz pierwszy techniki tej użył niemiecki grafik A. Senefelder 1796; początkowo używana jako technika reprodukcyjna, od połowy XIX w. przyjęła się w grafice artystycznej w wielu krajach, zwłaszcza we Francji i Niemczech.

Honoré Daumier, Rue Transnonain, 1834

Odilon Redon, Uśmiechnięty cyklop, 1883

sitodruk (serigrafia) - technika wynaleziona w chinach, ale przeżywająca odrodzenia w latach 40. XX wieku w stanach zjednoczonych. wykonuje się go za pomocą ramy z naciągniętym sitem o drobnych oczkach wykonanym z tworzyw naturalnych bądź syntetycznych. zadaniem artysty jest malowanie bezpośrednio na sicie substancjami nie przepuszczającymi farby, w tym tłustym tuszem, kredką litograficzną, nierzadko posługując się szablonem. następnie pod sito kładzie się kartkę papieru, a sito maluje się tym razem farbą, a następnie uciska. te z oczek sita, które nie zostały zaklejone tuszem przepuszczają farbę na papier; rozpowszechniona w branży marketingowej, ale również w sztuce pop-artu lat 60. i 70. XX wieku (A. Warhol, R. Lichtenstein)

Andy Warhol, Lemon Marylin, 1962