daty, daty, daty...

albertowi...

gramy od czasu do czasu z kolegą w grę pozwalającą na zapamiętywanie dat niektórych dzieł sztuki. sam fakt grania w takie gry już świadczy o naszej desperacji, ale czasem bywa ciekawie, a i niektóre dziwne daty łatwiej zapamiętać, kiedy się wspomina tę zabawę. zaczynamy!

 

Simone Martini, Zwiastowanie, 1333

1333 - simone martini, uczeń duccia, jeden z najoryginalniejszych i znaczących artystów sienieńskich bardzo dobrze wyuczył się u mistrza techniki przedstawiania postaci jako trójwymiarowych. obraz ołtarzowy do kaplicy saint ansano został namalowany wspólnie ze szwagrem, lippo memmim, jednak najbardziej znaczący fragment - scena główna zwiastowania, jest autorstwa martiniego. przedstawienie to jest tradycyjne: widać symbole takie jak lilie oznaczające czystość, czy umieszczony między postaciami gołąb sugerujący obecność obecność ducha świętego.złota reliefowa inskrypcja z ust anioła zawiera słowa: ave gratia plena dominus tecum ("bądź pozdrowiona, łaskiś pełna, pan z tobą") choć postać marii jest przedstawiona wzorowo, a raczej namalowanie jej stroju według średniowiecznych konwencji, to uważa się, że po raz pierwszy u martiniego pojawia się złamanie jednej z zasad - maryja po raz pierwszy w scenie zwiastowania kuli się ze strachu, niepewna słów przybyłego znikąd anioła.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1333 - 25 kwietnia – koronacja kazimierza, syna władysława łokietka, na kazimierza III wielkiego, króla polski w katedrze wawelskiej w krakowie

Dyptyk z Wilton, autor nieznany, 1399

1399 - Dyptyk z Wilton
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1399 - śmierć królowej jadwigi; koniec dynastii andegawenów na tronie polskim, początek panowania dynastii jagiellonów.

Andriej Rublow, Święta Trójca, 1410

1410 - andriej rublow, jeden z największych ruskich malarzy ikon, wypracował niepowtarzalny styl, zrywający z surowością formy, kolorytu i ekspresji tradycyjnego rusko-bizantyjskiego malarstwa ikon. dzieło "święta trójca" zostało wpisane do oficjalnego kanonu przedstawiania trójcy, tak ważna okazała się ta praca. rublow przedstawił statyczny portret trzech postaci, boga ojca, syna jezusa chrystusa i ducha świętego, wszystkie trzy postaci trzymają laski - oznakę boskości.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1410 - 15 lipca – pod grunwaldem krzyżacy ponieśli klęskę w bitwie z armią polsko-litewską władysława jagiełły.

Sandro Botticelli, Oszczestwo, 1494

1494 - obraz wzorowany na antycznym obrazie greckiego malarza apellesa znanym nam dzisiaj tylko z opisów lukiana. obraz ten jest ostatnim o tematyce świeckiej w twórczości botticelliego. dzięki niemu możemy przekonać się, jak wyglądał obraz apellesa namalowany w odpowiedzi na zarzut innego malarza, antifiliosa, który zarzucił mu udział w spisku przeciwko ptolemeuszowi, który uwierzył w to oszczerstwo. obraz składa się z alegorii cech takich jak zawiść, oszczerstwo, ignorancję i podejrzliwość, które towarzyszą postaciom historycznym - królowi midasowi z oślimi uszami i bezimiennemu niewinnemu, postaci ciągniętej przez oszczerstwo przed tron naiwnego króla.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1494 - hiszpania i portugalia podpisały w tordesillas traktat o linii demarkacyjnej, który podzielił tereny w basenie oceanu altantyckiego odkryte w wyniku wielkich odkryć geograficznych.

Agnolo Bronzino, Zwycięstwo Czasu nad Miłością, 1540

1450 - malarz angolo bronzino, nadworny malarz florenckiego księcia cosimo de medici, to przedstawiciel chyba już manierystyczny, bowiem jego najbardziej znana praca, zwana także "alegorią czasu i miłości", przejawia cechy późnego renesansu, co widać w skręcie postaci oraz już przypominającej barokową - erotyce. śmiały erotyzm centralnej postaci wenus i obejmującej ją kupidyna oraz niejasna metaforyka to typowe cechy manieryzmu. skrzydlaty starzec podtrzymujący klepsydrę to personifikacja czasu, niemal ostrzegająca kochanków przed nieubłaganym upływem piasku w szklanym zegarze. pozostałe postaci są nazywane rozpaczą/ zazdrością i szaleństwem/przyjemnością oraz zapomnieniem, których obecność ma tylko podkreślić naturę kruchej, nietrwałej miłości.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1450 - 9 lipca – henryk VIII tudor unieważnił swoje małżeństwo z czwartą żoną, anną z kleve.

Giuseppe Arcimboldo, Lato, 1573

1573 - ten znany wszystkim obraz włoskiego malarza doby baroku to wspaniały przykład iluzjonistycznego malarstwa tego okresu. twórczość arcimbolda jest wyjątkowa, jako pierwszy chyba wprowadził do obrazu kompozycję przedmiotów, roślin, zwierzątek, warzyw i owoców, które zależnie od punktu widzenia mogą przedstawiać skomplikowanie ułożoną martwą naturę albo - jak w tym przypadku - portret uśmiechniętej starszej pyzatej kobiety. mówi się, że obrazy arcimbolda zapowiadają surrealizm.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

1573 - data pierwszej wolnej elekcji w polsce (zwycięstwo francuskiego kandydata, henryka walezego) oraz spisanie artykułów henrykowskich

Jan Vermeer, Dziewczyna z perłą, 1666

1666 - holenderski malarz z delft namalował ulubiony obraz autorki bloga. zwykły, delikatny portret dziewczyny, wyważona i utrzymana w ciepłej tonacji - typowej dla artysty palety z przewagą żółci, brązu i błękitu, z delikatnymi perłowymi refleksami świetlnymi. na obrazie najbardziej zachwycić mogą dwa detale - piękne, koralowe usta dziewczyny, mięsiste, nienaturalnie błyszczące, lekko i przekornie rozchylone, ale nie dające żadnej erotycznej aluzji albo tytułowy kolczyk w uchu modelki, który według niektórych namalowany jest "dwoma pociągnięciami pędzla". wagę doskonałości detali mogą podnieść niewielkie rozmiary - 44,5 na 39 m. obraz znajduje się w mauritshuis museum w hadze.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1666 - 2 września – w londynie wybuchł wielki pożar. rozpoczął się w domu piekarza thomasa farynora przy pudding lane niedaleko mostu londyńskiego. pożar w ciągu 4 dni zniszczył 13 200 budynków, w tym katedrę św. pawła (odbudowaną potem przez christophera wrena)

Jean-Antoine Watteau, Odjazd na Cyterę, 1717

1717 - dzięki temu obrazowi watteau został przyjęty do akademii francuskiej. jego obraz jest uznawany za swego rodzaju początek epoki rokoko. tematem kompozycji jest scena z komedii dancourta "trzy kuzynki"; dziewczyna w pielgrzymim stroju występuje tam z linii chóru i zaprasza publiczność na cyterę - wyspę miłości, gdzie każdy spotka swą "bliźniaczą duszę", obiecaną nam jeszcze przez platona. watteau przedstawił ten temat w innowacyjny sposób, bowiem ukazał koniec, a nie początek podróży, do tego zastosował rzadkie w ówczesnym malarstwie ukazanie postaci odwróconych tyłem. większość przyjezdnych dobrała się w pary i wraca na statek w podróż powrotną. jedynie dwoje kochanków zostaje przy znajdującym się po prawej stronie posągu bogini wenus, jakby zaślepieni swoją miłością i niemogący zebrać się do powrotu.  obserwująca ich kobieta patrzy ze smutkiem, świadoma ulotności i kruchości ich uczucia. w czasie rewolucji francuskiej studenci sztuk pięknych używali cytery jako tarczy do ćwiczeń w rzucaniu kulkami z chleba.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1717 - obrady sejmu niemego, na którym z inicjatywy konfederatów tarnogrodzkich ograniczono kontyngent wojsk saskich w polsce i liczebność polskiego wojska oraz potwierdzono wolności szlacheckie i zmniejszono władzę hetmanów. 

 Jacques Louis David, Śmierć Marata, 1793

1793 - ten wielki klasycystyczny malarz, jako zwolennik rewolucji francuskiej, przedstawił śmierć jean-paula marata, jednego w przywódców rewolucji, zamordowanego we własnym domu podczas kąpieli dnia 13 lipca 1793 roku przez charlotte corday, przedstawicielki opozycji. według niektórych źródeł marat musiał długo moczyć się w wodzie ze względu na chorobę skórną. charlotte weszła do jego łazienki niepostrzerzenie i zadała mu zabójczy cios w pierś. david w hołdzie wielkiemu francuzowi przedstawił scenę jego śmierci podnosząc jej do rangi sacrum, czyniąc z wanny niejaką trumnę, a z samej postaci marata postać w pozie przypominającej pozę umierającego chrystusa (odchylona na bok głowa, lekko rozwarte usta i nieodgadniony wyraz twarzy łączący ból i radość). obraz znajduje się w królewskich muzeach sztuk pięknych w brukseli.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
1793 - data II rozbioru polski i zawiązania konfederacji targowickiej.

źródła: kochana wikipedia oraz
"1001 obrazów, które warto w życiu zobaczyć" pod redakcją stephena farthinga

tyle na dziś.

ciąg dalszy tylko jeśli albertowi powróci motywacja do dalszego działania i przekona się wreszcie o swoim niesamowitym potencjale i ogromnej wiedzy, której nie wolno zaniedbywać. albert, chyba mnie nie zawiedziesz?

blek le rat - wielkie odkrycie!

banksy: every time i think ive painted some­thing original, i find out that blek le rat has done it as well, only twenty years earlier.

dzięki zażartej dyskusji na moim ulubionym blogu o sztuce współczesnej dotyczącej street-artu, większych lub mniejszych inspiracji najbardziej obecnie rozpoznawalnym grafficiarzem na świecie, dowiedziałam się (shame on me!) o postaci, która już dawno przetarła szlaki sztuce ulicy i obecni tworzący w tej dziedzinie mogą tylko pozostawiać pod wrażeniem jego niesamowitych prac.

Autoportret artysty w garniturze The Blues Brothers z walizkami pełnymi szablonów

pierwsza wiadomość, jaką warto sobie zanotować na temat tego pana to to, że posiada imię i nazwisko i wiadomo o nim bardzo wiele. narodził się w paryżu w 1952 roku jako xavier prou i zaczął tworzyć swoje pierwsze prace kiedy banksy "był jeszcze w podstawówce". dlaczego został street-artystą? bo w młodości wybrał się do paryskiej wróżbiarki i przepowiedziała mu, że będzie pracował ze ścianami. wziął sobie do serca tę przepowiednię i postanowił zostać architektem (dziwne, że nie pomyślał po prostu: będę malarzem w ekipie remontującej). jednak z braku umiejętności postanowił zająć się czymś zupełnie innym...

służy mu przekonanie o tym, że pozostawienie po sobie czegokolwiek na ulicach miasta to tak tak pozostawienie tam cząstki siebie. blek le rat z francuskim wdziękiem i spokojem przyznaje, że tworzy sztukę dla siebie, a nie dla jakiejś wyższej idei, w celu zaszokowania, przewartościowania, obrazoburstwa. uważa, że wszystkie jego prace są odpowiednie dla dzieci, nikogo nie obrażają, a ich celem nie jest wandalskie zniszczenie miasta, ale przekazanie prawy o sprawach bieżących, stąd w jego twórczości dużo nawiązań do problemów politycznych i społecznych, jak również często wykorzystania elementów i motywów popularnych i szeroko znanych, jednak nawiązania te nie są tak ironiczne jak w pracach banksy'ego.
mówi, że nigdy nie uważał się za rewolucjonistę. a szkoda, bo tak naprawdę zrobił rewolucję w światowym street-arcie. kto wie, może bez jego twórczości banksy nie byłby takim, jakiego znamy?

pseudonim przyjął dlatego, że było to konieczne przy nielegalnym pozostawianiu swoich śladów na ścianach miasta. wymyślona nazwa nie miała być marką, pomysłem na sprzedanie siebie, bo w tamtych czasach (lata 80. XX wieku) nikt nie myślał jeszcze o tym, by street-art przenosić do galerii, co więcej - sprzedawać go za duże sumy (co dziś przez wielu uważane jest za zdradę tej dziedziny sztuki). nazwa "blek le rat" miała wziąć się z zafascynowania komiksem opowiadającym o amerykańskiej wojnie o niepodległość, w którym znajdował się bohater o imieniu blek le roc. niektórzy doszukują się w słowie "rat" słowa "art", które można otrzymać po przestawieniu liter.

to przezwisko świetnie wpasowuje się w jedną z pierwszych akcji artysty na ulicach paryża. na ścianach paryskiego metra, prowadzących do centrum, a potem na pola elizejskie, do centrum pompidou i na montmartre, czyli w najważniejszych punktach miasta, artysta malował stada szczurów, niemal atakujących miasto. wybór tak uroczych zwierząt tłumaczy tym, że szczury są na swój sposób wyjątkowe - poza gołębiami są jedynymi dzikimi zwierzętami w mieście, ich obecność nie jest pożądana, są szkodnikami wnikającymi w intymne warstwy naszego życia poprzez śmietniki i piwnice oraz rury kanalizacyjne do naszych domów. szczury na bleka nie chciały jednak zadomowić się tylko w paryżu. niebawem zawładnęły tuluzą, lyonem i marsylią.

potem nadszedł czas na większe prace. warto podkreślić, że blek le rat był pierwszym artystą, który na szerszą skalę rozpowszechnił użycie szablonu w sztuce ulicznej. podobno pomysł ten zrodził się, kiedy jako mały chłopiec ujrzał we włoszech jeszcze wojenną podobiznę mussoliniego wykonaną na ścianie za pomocą szablonu. drugim powodem przyjęcia techniki szablonowej według informacji zawartych na oficjalnej stronie internetowej artysty była próba odróżnienia stylu od graffiti widzianego w nowym yorku podczas podróży za ocean w 1971 roku. i tak zaczęła się przygoda mistrza graffiti szablonowego, w której pierwszy etap stanowiły wielkowymiarowe podobizny ludzi, np. prezydenta francji. jedną z prac jest także podobizna księżnej diany, która zmusiła artystę do zawitania w londynie. sam blek uważa, że podczas snu księżna objawiła mu się z prośbą o wykonanie jej podobizny w wielkiej brytanii. chodź wydaje się to dziwne, blek le rat niczym prorok grafficiarzy, wykonał tę pracę, czym zaznaczył swą obecność w londynie, obecnym królestwie banksy'ego.

Lady Diana w Londynie

potem jednak nastała era plakatów. blek tłumaczy to w ten sposób: plakaty są łatwe w nakładaniu i zdejmowaniu. argumentuje to tym, że nie chce, aby jego prace obrażały właściciela ściany, na której się znajdują. dodatkowo nakładanie posterów trwa tylko 30 sekund i jest o wiele łatwiejsze, podczas gdy praca z szablonem to minimum 2 minuty, podczas których bardzo łatwo jest zostać zauważonym przez policję. blek pomyślał o posterach po przykrym incydencie z policją, kiedy w roku 1991 został złapany za nakładanie szablonu przedstawiającego madonnę z dzieciątkiem za caravaggiem. przyłapano go akurat przy podpisie, dlatego został aresztowany i postawiony przed sądem, z którym męczył się przez rok. w tym czasie zatem narodziła się idea posterów, dzisiaj tak wiernie przyjęta przez street-artystów z całego świata. (patrz: "wyjście przez sklep z pamiątkami" banksy'ego notabene nominowany do oskara)

znów zawitał do nowego jorku, tak jakby chciał pokazać ameryce, że nauczył się z tego, co oferowały mu jej ściany, a teraz przyszedł pokazać, jak wykorzystał tę wiedzę. chciał być sławny, poza tym twierdził, że ojczyzna - francja nie nadaje się do jego działalności twórczej, z której nie może czerpać pieniędzy na farby. prawdziwa sława przyszła jednak paradoksalnie w wejściem na scenę street-artu jej największego artysty - banksy'ego. to banksy, wielokrotnie spowiadając się z inspiracji blekiem, sprawił, że "ojciec street-artu" wrócił do łask - ba, mógł wreszcie przypomnieć o sobie, stworzyć stronę internetową i trochę zarobić na swojej twórczości, co stało się realne w październiku 2006 roku podczas pierwszej wystawy w londynie. potem w 2009 wystawiał swoje prace także w australii. do dziś jest dobrym znajomym banksy'ego, uważa go niemal za syna, choć jak większość ludzi na świecie, nigdy nie widział jego twarzy. przyznaje, że są w mailowym kontakcie i często wymieniają się pomysłami. sam banksy napisał w swojej autobiografii: ilekroć myślę, że wymyśliłem coś oryginalnego, okazuje się, że blek le rat już na to wpadł, i to 20 lat temu. blek zawdzięcza banksy'emu, że street-art stał się ruchem międzynarodowym i że jest w stanie pokazać światu swoje prawdziwe oblicze, wyzbywając się przekonania o tym, że artystyczne graffiti to wandalizm.

jak siła niszcząca pozwoliła przetrwać

24 sierpnia 79 roku był dniem takim jak inne, może wyjątkowo gorącym jak na pozostałe letnie dni. mieszkańcy niewielkiego miasteczka pompeje, należącego do prowincji państwa rzymskiego italii, zajmowali się swoimi codziennymi sprawami, mężczyźni być może wybierali się z rana na polowanie, dzieci najmożniejszych udawały się do szkoły, kobiety zajmowały się pracami domowymi. ten spokój zmącił jednak bezlitosny wulkan wezuwiusz, który wybuchł około południa. ogień i czarna chmura pyłu wynurzająca się z krateru całkowicie przysłoniły słońce. ludzie biegali w popłochu i ostatecznie godzili się ze śmiercią, ginąć pod deszczem rozżarzonych lapilli i popiołu wulkanicznego. większe elementy wyskakujące z wulkanu miażdżyły i niszczyły budowle, wynik około 800-letniej pracy ludzi, którzy budowali miasto od VII wieku p.n.e.

szacuje się, że erupcja trwała przez trzy dni, skutecznie dobijając tych, którym udało się uchronić przed pierwszą fazą wybuchu, ludzie padali chociażby od trujących gazów wydobywających się z wulkanu. dziś nie wiadomo, ile osób strawił wielki pożar, lecz pod popiołem odnaleziono ok. 2000 ciał. zasięg erupcji dosięgnął także herkulanum i stabię. 

natura po raz kolejny zaprezentowała swój triumf nad człowiekiem.

szkielet mieszkańca Pompejów z 79 roku

jednak przyczyniając się do wymarcia miasta, warstwa popiołów wulkanicznych grubości do 6 metrów paradoksalnie zapewniła mieszkańcom i budynkom życie po śmierci, bo doskonale zakonserwowała większość tego, co znajdowało się w mieście dnia 24 sierpnia 79 n.e., często w formie niezmienionej.

pierwsze odkrycie miasta miało miejsce po koniec XVI, gdy podczas budowy kanału na miejscu dawnego miasta odkryto starożytne napisy. ciekawość ludzka doprowadziła do stopniowych badań w okolicach miasta, które miały potwierdzić istnienie jego ruin. za oficjalną datę odkrycia pompejów uznaje się dopiero rok 1748, kiedy to rozpoczęto poważne wykopaliska. od 1861 systematycznie odkopywano pozostałości po mieście; ciała ludzkie, dzieła sztuki, budowle oraz ulice, co pozwoliło na odtworzenie układu urbanistycznego miasta, z podziałem ulic i ponumerowaniem domów. kierownik prac, giuseppe fiorelli rozpoczął nawet rekonstrukcję niektórych budowli.

Po wejściu na teren wykopalisk od strony Pompejów-Villa dei Misteri przez Porta Marina, trafia się na pierwszy ważny zabytek - Forum. Jest to długa, wąska, otwarta przestrzeń otoczona ruinami najważniejszych budowli miejskich - bazyliki, świątyni Apolla i Jowisza oraz hali targowej. Via di Mercurio prowadzi na północ, do bardziej luksusowych budowli. Casa del Poetica Tragico (Dom Poety Tragicznego) zawdzięcza nazwę mozaikom, na których przedstawiono spektakl teatralny i samego poetę. Bardziej rzuca się w oczy mozaika Cave Canem (Uwaga, zły pies!) przy wejściu.

mozaika w wejściu Casa del Poetica

Mieszkańcy pobliskiego Domu Fauna musieli być bardziej towarzyscy, gdyż mozaika Ave (Witamy) zaprasza do obejrzenia atrium oraz kopii maleńkiej brązowej statuetki tańczącego fauna (oryginał w Neapolu), od której willa przyjęła nazwę.
Casa dei Vettii (Dom Wettiuszów) jest uważany za jeden z piękniejszych i najlepiej zachowanych w Pompejach. Ta kupiecka willa ze wspaniałym perystylem daje doskonałe wyobrażenie o życiu bogatej klasy średniej.
Po drugiej stronie zaczynają się tak zwane nowe wykopaliska, które zapoczątkowano w 1911 r. Od tego czasu odkryto najważniejsze dzielnice wzdłuż głównej Via dell’Abbondanza. W bardzo dobrze zachowanym Wielkim Teatrze nadal odbywają się spektakle. Zamyka on nieduży, trawiasty i obramowany kolumnadą plac Caserma dei Gladiatori (Koszary Gladiatorów) - naprawdę nie są to koszary, lecz refektarz oraz miejsce spotkań widzów z pobliskiego amfiteatru.

Wielki Teatr w Pompejach, stan obecny

Po przejściu do lewego krańca Wielkiego Teatru (schodami w dół, a następnie w górę) dociera się do Małego Teatru, gdzie za sceną można obejrzeć dobrze zachowany korytarz. Na tej kameralnej scenie latem są organizowane spektakle. Z kolei Amfiteatr należy do najlepiej zachowanych i najstarszych obiektów tego typu we Włoszech, gdyż pochodzi z 80 r. p.n.e. Kiedyś mieściło się w nim 12 tys. osób, czyli ponad połowa ludności Pompejów. Sąsiednia Palestra to olbrzymi plac parad z basenem, gdzie młodzież bawiła się i uprawiała sport. Bawiono się tam prawdopodobnie także w chwili katastrofy, gdyż w południowo-wschodnim zakątku znaleziono wiele szkieletów młodych ludzi próbujących uciekać przed kataklizmem.

Na północ od Palestry, za Via Abbondanza, stoi Casa di Loreio Tiburtino (Dom Loreiusa Tiburtinusa), śliczna willa z wielkimi frontowymi drzwiami z brązu.

W trakcie zwiedzania nie wolno pominąć Villa dei Misteri, poza głównym terenem wykopalisk, w pobliżu Porta Ercolano. Jest to chyba najlepiej zachowany budynek pałacowy w Pompejach, wzniesiony w III w. p.n.e. Budynek zawdzięcza nazwę serii malowideł w jednej z dużych komnat. Przedstawiono na nich wtajemniczanie młodej kobiety w misteria dionizyjskie.

źródło: Onet.pl Podróże

 obecny wygląd ruin miasta

 najważniejszymi pozostałościami sztuki rzymskiej w pompejach są jednak świetnie zachowane mozaiki i malowidła ścienne, jedyny znany nam przykład malarstwa rzymskiego.

malarstwo pompejańskie

jak czytam, malarstwo pompejańskie podzielona na cztery style

1) styl inkrustacyjny/ strukturalny (II p.n.e. - 80 p.n.e. ~ sztuka helleńska)

przede wszystkim były to dekoracje ścienne z zastosowaniem sztukaterii (= stiuki i inne elementy dekoracyjne  wykonane z gipsu) najczęściej imitujących marmur czy alabaster (miały udawać płyty z tych materiałów) dzięki zastosowaniu sztukaterii ścianę dzielono na trzy poziome części; najniższa naśladowała cokół i ortostaty (=dolna część ścian pomieszczenia świątyni, w której znajdowało się bóstwo wykonana z dużych bloków kamiennych), kolorystyka którego - na ogół żółta - naśladowała drewno; część środkowa złożona była z  płaskich płyt układanych poziomo, które imitowały marmury, część tę wieńczył często gzyms ze stiuku ozdobiony ząbkami; pas górny była to biała gładka ściana, czasem urozmaicona pasem drugiego gzymsu. ściany takie były dodatkowo ozdabiane pilastrami. najwyższy pas, gzymsy i pilastry malowano kolorem białym.

2) styl architektoniczny (90 p.n.e. - 15 n.e.)

 w stylu tym pojawiają się obrazy iluzjonistyczne często przedstawiające pejzaż czy architekturę, mające na celu optyczne powiększenie przestrzeni. na ścianach pojawiały się imitacje obrazów scen mitologicznych mających miejsce na tle krajobrazu. odchodzono od sztukaterii, koncentrując się na rysunku (zamiast gipsowych "udawanych" elementów architektury po prostu je malowano). w kolorystyce dominowały barwy: biała, czerwona, żółta, zielona i fioletowa. po 70 r. p.n.e. wprowadzane były malarskie iluzje naśladujące prześwity w ścianach. styl ten początkowo nie różnił się od pierwszego, bowiem namalowane kolumny także dzieliły ścianę na trzy części, gdzie środkowa (interkolumnium) była wyraźnie wyeksponowana.od roku 50 p.n.e. malowidła zaczęły przypominać dekoracje teatralne, wprowadzony został też pejzaż ogrodowy z ogrodową architekturą. później popularne stały się malowidła na całej ścianie tak, by ściana wydawała się przezroczysta lub jakby w ogóle jej nie było - miały odsłaniać to, co na nich namalowano - naturę

*do najpopularniejszych tego typu malowideł należą te z tajemniczej willi przedstawiające rytuały dionizji.

3) styl ornamentalny/ orientalny/ egiptyzujący (20 n.e. - 50 n.e.)

w stylu tym porzucono iluzjonizm na rzecz ścisłej symetrii podziału ściany i dekoracji znajdującej się w centrum kompozycji. ścianę według tego stylu dzielono zarówno poziomo jak i pionowo, chociaż wciąż prym wiódł podział na trzy części poziome: cokół, część środkową i górną. w wydzielonej podziałem pionowym, w środkowej części ściany dopuszczany był podział na trzy lub pięć płaszczyzn, rozdzielonych malarskimi motywami geometrycznymi lub roślinnymi w formie girland rozwieszonych pomiędzy smukłymi kolumienkami. w tle pojawiły się delikatne motywy ptaków lub częściowo fantastycznych zwierząt. często wprowadzane były rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla pejzażu egipskiego. po 25 roku nastąpił pewien powrót do iluzji przez wprowadzenie w wydzielonych kwaterach obrazów przedstawiających widok na otwartą przestrzeń (np. wyobrażenie prześwitu) lub okna z widniejącym w dali pejzażem architektonicznym.

* najczęściej na czerwonym, zielonym lub czarnym tle motywy girland, kupidynów i portretów; temat mitologiczny powtarza się na centralnym architrawie każdej ściany. najbardziej reprezentatywny dla tego stylu jest dom vettich oraz fronton lukrecjusza.

4) styl czwarty /architektury fantastycznej/  (50 - 100 n.e.)

styl ten jest najbardziej popularny, był stosowany również w rzymie przy budowie złotego domu nerona.

w stylu tym malowano głównie obrazy przedstawiające wielkie prześwity, imitujące wielkie sale, komnaty o otwartych drzwiach i oknach, loggiach i balkonach. często stworzona pędzlem artysty architektura jest nierealna - niezgodna z zasadami perspektywy czy innych zasad ówczesnego budownictwa. w stylu tym całkowicie zanikł podział ściany na trzy części. często malowano obrazy o tematyce mitologicznej.

* w swej dekoracyjności jest to styl prawdziwie barokowy, nasycony fantastycznymi kompozycjami łączącymi postacie ludzkie z chimerycznymi zwierzętami, girlandami i innymi elementami zdobniczymi.

w sposób niezależny od głównych prądów w stylach malarskich rozwijały się także dekoracje o innej tematyce. W jadalniach często spotykane były malowidła przedstawiające martwe natury złożone z ryb, ptaków, owoców, szklanych naczyń z wodą. według przekazów niektóre obrazy były namalowane z taką dokładnością, że ptaki podlatywały do namalowanych owoców z zamiarem wyskubania ich z murów ścian.

spotykane są też malowane wprost na ścianach portrety najprawdopodobniej mieszkańców domów, wśród których najpopularniejszy jest portret pary małżeńskiej oraz dziewczyny z rylcem, często tytułowany jako portret safony. często niektórzy doszukują się w tych portretach podobieństwa do malowideł z fajum.

w odkrytym basenie znaleziono także liczne malowidła o tematyce erotycznej, które papież uznał za niestosowne dla dzieci. zresztą malowidła, akty i tematyka miłosna były dość częstym motywem malowideł ściennych w pompejach, chociażby te znajdujące się na omownym domu publicznym.

malarstwo w pompejach wykonywano techniką fresco. zachowały się one do XVIII doskonale dzięki pokrywającymi je warstwami popiołu wulkanicznego, ochraniającego od wody i powietrzna. jednak wraz z odkopaniem pompejów i wielką falą turystów oraz niekończącymi się badaniami i wykopaliskami w tym miejscu od dawna mówi się o niszczeniu tych niesamowitych zabytków. czy tak jak w przypadku malowideł naskalnych w lascaux zbyt nadgorliwa ciekawość człowieka doprowadzi do zniszczenia dorobku ludzkiej kultury i uniemożliwi następnym pokoleniom cieszenia się tymi dziełami poprzez zobaczenie ich na własne oczy?

tylman z gameren

kilka słów na temat prac tego niderlandzkiego architekta epoki baroku, który pozostawił po sobie budowle w stylu klasycyzującym, zainspirowanych dziełami palladia i renesansowych budynków brunelleschiego oraz słynnym il gesu giacomo della porty (wielki porządek i fasada z dostawionymi niskimi wieżami dzięki niemu pojawia się po raz pierwszy w polskiej architekturze). jego prace cechuje klasyczne dążenie do doskonałych kompozycji, symetria, przejrzystość i częsty brak ujęć perspektywicznych.

Monumentalny, dekoracyjny styl Tylmana pozbawiony był patosu i dynamiki pełnego baroku rzymskiego, nawiązywał głównie do wcześniejszego północnowłoskiego klasycyzmu. Typowe dla jego twórczości i popularne w Polsce jeszcze przed jego przybyciem były: alkierzowy plan pałacu o serliowskiej genezie, wielkie narożne pawilony nawiązujące do Pałacu Luksemburskiego w Paryżu, wywodzące się z Rzymu odmiany kościelnych fasad, układów wnętrza i systemów jego artykulacji. Jego pałace i dwory składały się zazwyczaj ze zwartego korpusu i harmonijnie wyważonych wież narożnych, alkierzy czy pawilonów, niekiedy rozbudowanych dla pomieszczenia apartamentów. Środek korpusu akcentowały ryzality (=występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach.) kształtowane jako pseudoportyki.

źródło: wikipedia.pl

dzieła w polsce

1/ pałac krasińskich w warszawie

Tylman z Gameren, Pałac Krasińskich w Warszawie, 1677-1695

został zbudowany dla wojewody płockiego jana dobrogosta krasińskiego, znajduje się przy placu krasińskich w warszawie, obecnie znajduje się tam siedziba zbiorów specjalnych biblioteki narodowej.

charakterystycznym elementem tego pałacu jest ryzalit z trójkątnym tympanonem na elewacji frontowej, która skierowana jest na plac krasińskich, który dawniej był dziecińcem pałacowym. tympanon zwieńczony jest rzeźbami gdańskiego rzeźbiarza andreasa schlütera (płaskorzeźba ze środka tympanonu przedstawiają zwycięstwo wodza rzymskiego marka waleriusza maximusa nad gallami; narożne panoplie - czyli posągi przedstawiane z elementami zbrojenia, np. tarczami, bardzo charakterystyczne dla architektury baroku, widoczne chociażby w wersalu)

Andreas Schlüter, rzeźby tympanonu Pałacu Krasińskich, ok. 1677

od sierpnia 2008 roku przy placu znajdują się charakterystyczn, wysokie na 3,5 metra każdy, kolorowe pegazy wykonane z blachy. autorami pomysłu są beata i paweł konarscy, którzy są odpowiedzialny za takie przedsięwzięcia jak postawienie kogutów przed ambasadą francuską w 2007 roku. instalacja pojawiła się w ramach wystawy "herbert-norwid. inspiracje środziemnomorskie" i miała przede wszystkim wyróżnić budynek w warszawie mitologicznymi postaciami nawiązującymi do tematyki wystawy i samej postaci herberta.

Beata i Paweł Konarscy, aranżacja przestrzeni, design, identyfikacja
graficzna wystawy "Herbert - Norwid. Inspiracje śródziemnomorskie", 2008

2/ kościół św. anny w krakowie

Tylman z Gameren, kościół św. Anny w Krakowie, ok. 1703

kościół został zbudowany na miejscu pierwotnej, drewnianej wersji, która uległa zniszczeniu w pożarze w XV oraz wyburzonym w latach 1689-1703 gotyckim kościele ufundowanym przez władysława jagiełłę. zbudowana przez tylmana z gameren konstrukcja ma trzy nawy z transeptem i prosto zamkniętym prezbiterium. w nawie głównej występuje sklepienie kolebkowe z lunetami (=element sklepienia w postaci poprzecznej kolebki przenikającej się z kolebką sklepienia głównego w celu umożliwienia wykonania okna lub drzwi w ścianie powyżej wezgłowia sklepienia.) nad skrzyżowaniem naw znajduje się kopuła z tamburem (bębnem).

Tylman z Gameren, sklepienie kolebkowe z lunetami w kościele św. Anny w Krakowie

dwu-wieżowa fasada kościoła została zmyślnie zaprojektowana tak, aby z perspektywy wąskiej uliczki nie ulegała skrzywiającym zjawiskom optycznym. zostało to osiągnięte poprzez cofnięcie fasady (zastosowanie ryzalitu) dla wyeksponowania kolumn, co daje ciekawy efekt światłocienia, dający złudzenia optyczne, chwyt tak często stosowany w barokowej architekturze.

Tylman z Gameren, fasada kościoła św. Anny w Krakowie

3/ kościół przemienienia pańskiego w warszawie

Tylman z Gameren, kościół Przemienienia Pańskiego w Warszawie, 1683-1694

świątynia postała z inicjatywy króla jana III sobieskiego w ramach podziękowania bogu za zwycięstwo w bitwie pod chocimiem i sukcesu w II odsieczy wiedeńskiej. obecny wygląd kościoła odbiega od projektu tylmana z gameren, bowiem budowla została zniszczona w roku 1944 roku, a po wojnie odbudowana.
początkowo za projekt barokowej budowli zabrał się inny słynny architekt działający w polsce, augustyn locci, jednak uważa się, że ostateczny plan należał do tylmana z gameren.budowlę wzorowano na kościele kapucynów w rzymie. posiada tyko jedną nawę z kaplicami po bokach. fasada jest dość oszczędna, z trójkątnym tympanonem na szczycie i podwójnymi pilastrami.
we wnętrzu znajdują się liczne ołtarze, wśród nich ołtarz główny z obrazami przemienienia pańskiego i św. wojciecha pędzla szymona czechowicza czy ołtarz niepokalanego poczęcia nmp.
świątynia zawiera w serce króla jana III sobieskiego oraz elementy augusta II mocnego, zaś w podziemiach pochowano wielu zasłużonych polsce, np. malarza bernarda bellotto zwanego canaletto.
kościół kapucynów obecnie jest słynny z bożonarodzeniowej ruchomej szopki.

Tylman z Gameren, kościoł Przemienienia Pańskiego w Warszawie, widok z tyłu

4/ pałac branickich w białymstoku

Tylman z Gameren, Pałac Branickich w Białymstoku, 1691 - 1697

pałac powstał w wyniki przebudowania przedbarokowego zamku. trwająca w latach 1691 – 1697 przebudowa zmieniła całkowicie oblicze budowli. między innymi jedna z baszt została wykorzystana jako klatka schodowa. w drugiej baszcie usytuowano komnaty. podczas kolejnej przebudowy podwyższono boczne oficyny, postawiono jońską kolumnadę, wiele rzeźb. główny korpus pałacu jest dwupiętrowy, po bokach zaś parterowy, łączący się w podkowę z piętrowymi skrzydłami. tak jak poprzednia budowla, pałac uległ zniszczeniu w 1944 roku i po przebudowie z lat 1946 - 1960 widoczne są jedynie zarysy bastionu.

Tylman z Gameren, Tympanon w Pałacu Branickich w Białymstoku, 1691 - 1697

fasada pałacowa zawiera charakterystycznym dla architekta ryzalitem z korynckimi pilastrami zwieńczoną trójkątnym tympanonem z płaskorzeźbą przedstawiającą herb rodowy fundatorów pałacu, zaś nad tympanonem znajduje się grupa rzeźb-panoplii oraz atlasa dźwigającego kulę ziemską.

5/ kościół św. kazimierza w warszawie

Tylman z Gameren, kościół św. Kazimierza w Warszawie, 1688-1692

początkowo budowla była własnością stolnika, jednak w 1688 roku została zakupiona przez marię kazimierę sobieską i przebudowany na kościół dla zakonu samarytanek. kościół został zbudowany na planie centralnym z kopułą zwieńczoną barokową latarenką na środku i pobocznymi kaplicami. fasada z portalem ozdobiona jest podwójnymi pilastrami oraz trójkątnym tympanonem z herbem w środku.
budowla powstawała pod pieczą nadwornego architekta króla jana sobieskiego, augustyna locci. w 1692 r. kościół przykryto kopułą i oddano do użytku w stanie surowym. według zmodyfikowanych projektów tylmana stworzono ołtarz który konsekrowano w 1715.ostateczny wygląd świątyni jest efektem licznych przeróbek z XVIII wieku oraz odbudowy zniszczonej w 1944 roku budowli.

6/ letni pałac lubomirskich w rzeszowie

Tylman z Gameren, Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie, lata 90. XVII w.

pałac ten posiada trzy kondygnacje z "podpiwniczeniem na rzucie litery H". ściany boczne i fasada główne zawierają ryzality tym razem nie zwieńczone tympanonami, lecz trapezowym zadaszeniem, na ryzalicie środkowym fasady zaś znajduje się balkon. fasada budynku praktycznie całkowicie wypełniona jest prostokątnymi lub kwadratowymi oknami, ich układ i rozmieszczenie jest uporządkowany, znajdują się symetrycznie po obu stronach osi głównego ryzalitu trzy różnej wielkości i o różnym wyglądzie ustawione w liniach pionowych bądź tak jak w ryzalitach bocznych podwójne, ale takie same. nad drzwiami w głównym ryzalicie znajduje się charakterystyczne dla barokowej architektury owalne okno. wszystkie narożniki ścian posiadają pilastry, ściany są bogato dekorowane pilastrami o wolutowym zakończeniu.

***
ślady działalności tego niderlandzkiego artysty można znaleźć w wielu polskich miastach (także w gdańsku, lublinie, nieborowie, otwocku wielkim czy w węgrowie), nie tylko w postaci niezależnych projektów architektonicznych, ale również w projektach nagrobków, ołtarzy czy planach przebudów, a także w fortyfikacji zamku w łancucie.

Tylman z Gameren, Zamek w Łańcucie

był typem artysty-uczonego, filozofa, geniusza docenionego za życia przez najwyższe elity w państwie. w polsce był nie tylko wzorem barokowego architekta, który wprowadził nowatorskie rozwiązania i nowe środki artystyczne, ale także jako pierwszy w polsce podkreślił wylansowaną przez vasariego różnicę między projektem a wybudowaniem elementu architektonicznego, z podkreśleniem wyższości rysunku nad dziełem wykonanym.

nowosielskiego pamięci żałobny rapsod

W Krakowie 21 lutego 2011 roku zmarł w wieku 88 lat wybitny malarz Jerzy Nowosielski.

to całkowicie przygniatające, szczególnie, że jak dotąd nie miałam jeszcze okazji, żeby przyjrzeć się dokładnie jego twórczości, nigdy też nie miałam przyjemności zobaczyć jego prac na żywo, choć możliwie, że mogłam przejść obok nich z nieświadomością o autorstwie, czego teraz się wstydzę.

kojarzę go tylko jako malarza ikon, i jak czytam na serwisach informacyjnych, tak się go określało.

jednak po przejrzeniu jego obrazów w internecie okazuje się, że twórczość malarza jest bardzo różnorodna i niewątpliwie bogata, dlatego warto przyjrzeć jej się jeszcze raz, tym razem świadomie.

jerzy nowosielski urodził się 7 stycznia 1923 roku, zatem jego dorastanie w krakowskich realiach przypadło na okres wojny. miejsce urodzenia dało mu jednak szansę na przyglądanie się pracy wówczas jednego z największych artystów polskich, tadeusza kantora. w otwartej przez niemców w 1940 roku kunstgewerbeschule, szkole technicznej zaispirowanej asp, nowosielski dołącza do grona młodych, pomysłowych studentów, a po zamknięciu szkoły znajduje się blisko kantora, by w roku 1947 rozpocząc u niego pracę w roli asystenta (nowosielski był członkieiem powstałej wówczas grupy krakowskiej II). od roku 1945 zaś studiował na akademii sztuk pięknych w krakowie u profesora eugeniusza eibischa.

choć liznął nieco sztuki niezależnej u boku tadeusza kantora, od początku był zafascynowany sztuką sakralną, bowiem wychowywał się w kręgu obrządku unickiego. po przejściu na prawosławie zainteresowanie ikonografią nabrało kolorów i budziło chęć podążania za średniowiecznymi mistrzami. był bardzo zżyty ze sztuką bizantyjską, o czym świadczą jego słowa wypowiedzaine po pielgrzymce do ławry w poczajowie na wołyniu: "ja, malarz polski, duchowo narodziłem się w ławrze poczajowskiej".

jeszcze przed rozpoczęciem studiów w młodości wybrał się do lwowa, gdzie pozostał pod wielkim wrażeniem ikon, które ujrzał w muzeum ukraińskim. spotkanie to wzbudziło w nim taki zachwyt, że potem wyznał: "wszystko to, co później w ciągu życia realizowałem w malarstwie, było, choćby nawet pozornie stanowiło odejście, określone tym pierwszym zetknięciem się z ikonami w lwowskim muzeum."

1. ikony

skoro nowosielski zapisał się w historii sztuki pracami inspirowanymi ikonografią, watro to pogłębić.

malował obrazy religijne; tworzył malowidła ścienne, ikonostasy i polichromie do wielu świątyń; m.in. do cerkwii w białymstoku, jeleniej górze, kościele podwyższenia krzyża pańskiego w krakowie, kościele św. krzyża w warszawie oraz w kaplicy wyższego seminarium duchownego w lublinie.

 

Jerzy Nowosielski, Ostatnia Wieczerza, 1965

z parafii prawosławnej pw Narodzenia NMP w Kętrzynie

Jerzy Nowosielski, Narodzenie Bogurodzicy, 1965

z parafii prawosławnej pw Narodzenia NMP w Kętrzynie

Jerzy Nowosielski, Ikonostas z Cerkwi Podwyższenia
Krzyża Świętego w Górowie Iławieckim

Jerzy Nowosielski, malowidła z kościoła Św. Ducha w Tychach

Jerzy Nowosielski, Archanioł Michał,
MN Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie

Równolegle istnieje inny, intrygujący Nowosielski – Myśliciel, Ikonograf, którego polichromie, ikony i krzyże skupiają się na duchowości i mistycznej przestrzeni. Obrazy sakralne Nowosielskiego zostały odkryte przez polską i międzynarodową publiczność, odnajdującą w nich wspólne korzenie duchowe Wschodu i zachodu naszej cywilizacji, ale również głęboką syntezę europejskiej sztuki, od średniowiecza po abstrakcję.

www.twoje-sudety.pl, artykuł Obraz nie ludzką ręką malowany z 19 lipca 2007

 na zorganizowanej w wałbrzyskiej galerii sztuki w sierpniu 2007 roku wystawie "obraz nie ludzką ręką malowany" zebrano ikonografię nowosielskiego pogrupowaną wspólnymi założeniami tematycznymi i teologicznymi, gdzie zestawiono prace współczesnego malarza z jego "inspiratorami", starymi ikonami i freskami ze zbiorów muzeów ukraińskich. wystawa ukazała także rozwój 12 typów ikonograficznych. przy okazji czytania o wystawie można było poszerzyć swoją wiedzę nt. ikonografii samej w sobie.

ikonostas (gr. eikōn – obraz oraz stásis – pozycja, postawienie) to ściana pokryta ikonami, która w cerkwi oddziela przestrzeń ołtarzową (sanktuarium, prezbiterium) od nawy. Sanktuarium jest symbolem Nieba, miejsca przebywania Boga. Tam kapłan odprawia mszę, tam znajduje się tabernakulum. Ikonostas zasłania przed oczyma ludzi to, co dla nich powinno być ukryte. Wierni mogą tylko spoglądać na wizerunki świętych i proroków. Układ ikonostasu jest ściśle określony. Ikony umieszczone są w rzędach, których zazwyczaj jest pięć. Każdy rząd (jarus) ma swój układ ikon i swoje znaczenie.

Rząd I. Ikony namiestne mają największe rozmiary i wiszą pomiędzy trojgiem drzwi. Środkowe drzwi z zasłoną wiszącą za nimi to carskie wrota (przez nie mógł przejść car w dniu koronacji) przeznaczone są dla kapłana sprawującego liturgię. Dwoje bocznych drzwi – diakońskich – służy do wejścia (południowe) i wyjścia (północne) kapłana i diakona oraz niższego kleru bez szat liturgicznych. Między wrotami znadują się ikony, których układ również jest zawsze taki sam; na krańcach znajdują się obrazy świętych, po lewej lokalnego świętego, a po prawej patrona świątyni, między wrotami płn a carskimi najczęściej podobizna Matki Boskiej, a po drugiej stronie carskich wrót Jezusa Chrystusa.

Rząd II. Ikony świąteczne (prazdniki) ustawiane są najczęściej w kolejności ich świętowania w roku liturgicznym. Typowy zestaw to 12 ikon z głównymi wydarzeniami Nowego Testamentu: Narodzenie Najświętszej Bogurodzicy, Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni, Zwiastowanie, Narodzenie Chrystusa, Ofiarowanie, Chrzest (czyli Objawienie), Przemienienie, Wskrzeszenie Łazarza, Wjazd do Jerozolimy, Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie, Pięćdziesiątnica (czyli Zstąpienie Ducha Świętego na Apostołów), Zaśnięcie Najświętszej Bogurodzicy. W centrum umieszczana jest najczęściej Ostatnia Wieczerza. 

Rząd III. Grupa Deesis (gr. deisus – orędownictwo, prośba, wstawiennictwo) to symboliczna scena przedstawiająca Chrystusa na tronie między Marią i św. Janem Chrzcicielem, proszącymi o łaskę dla ludzi. Towarzyszą im często archaniołowie Michał i Gabriel oraz apostołowie i święci. 

Rząd IV. Prorocy i ojcowie Kościoła ustawieni są po obu stronach centralnej ikony Matki Bożej Oranty, Rząd V. Patriarchowie, praojcowie od Adama do Mojżesza otaczają ikonę Trójcy Świętej. Zwieńczenie ikonostasu to ikona Ukrzyżowania Chrystusa z postaciami Marii i Jana Ewangelisty. Często umieszczane są tam też tablice z dziesięciorgiem przykazań, pastorał (laska Aarona) i naczynie z manną.

źródło informacji i zdjęć: Twoje-Sudety.pl

2. kobiety

drugim tematem, który kusił nowosielskiego i który realizował na początku swojej kariery, bo już od pierwszej połowy lat 40. XX wieku są kobiety. na początku w portretach tych widać wielki wpływ amadeo modiglianiego ale również i bizantyjskiej ikonografii. trzeba wybaczyć malarzowi, którzy kojarzy się z tematyką religijną, że również był mężczyzną, dlatego jego obrazy nierzadko pełne są napięcia wynikającego z fascynacji kobiecym ciałem, co sam malarz nazywał "figuracją erotyczną".

późniejsza twórczość z lat 50. może intrygować jeszcze bardziej, bowiem w tym czasie powstał cykl kompozycji sadomasochistycznych, gdzie malarz ukazywał zarówno męski sadyzm jak i kobiecy masochizm. obrazy te są dość brutalne; ukazują nagie, kruche ciała bezbronnych kobiet, czasem nienaturalnie skręconych.

jest to zapowiedź z prac przełomu lat 50. i 60., kiedy na nutę socjalizmu malarz tworzy liczne portrety umięśnionych sportsmenek, głównie gimnastyczek, często ukazywanych w zaskakujących pozach i perspektywach.

Jerzy Nowosielski, Akt - toaleta z lampą, 1973

Jerzy Nowosielski, Gimnastyczka


Jerzy Nowosielski, Kobiety na statku, 1953

3. pejzaże i martwa natura

równolegle w twórczości malarza pojawiały się także inne tematy: portrety mężczyzn, martwe natury, np. z instrumentami muzycznymi , a potem z prostymi przedmiotami, głównie kojarzącymi się z codziennymi pracami domowymi kobiet: garnki, patelnie, misy, dzbanki, durszlaki.

tuż po wojnie malarz powrócił do ojczyzny krajów dziecinnych i malował pejzaże z charakterystyczną sylwetką wiejskiej cerkiewki, szczególnie krajobrazy ukochanej ławry poczajowskiej.

Prace powstałe tuż po wojnie często cechował zdecydowany, mięsisty kolor, czasami dominowała w nich mroczna tonacja, niekiedy nosiły piętno ekspresji ciemnych sił ("Krzyk", 1943). Pisano zresztą wówczas, że Nowosielski jest człowiekiem o "pesymistycznej dyspozycji psychicznej" (Maria Majka). Generalnie jednak lata 40. i 50. były niejednorodnym okresem poszukiwania przezeń własnej artystycznej drogi, o czym świadczą zarówno prace już wspomniane, jak powstałe wówczas rysunkowe "Abstrakcje kubistyczne" (1942), a także kompozycje (również rysunkowe) zapowiadające dążenie do umowności czy wręcz ascezy formalnej.

warto podkreślić, że mimo dość nietypowego zainteresowania cerkiewnymi ikonami, nowosielski szedł z "duchem czasu" i próbował swoich sił w sztuce, jaką proponował tadeusz kantor i inni artyści krakowscy. zatem widoczna w jego pracach będzie abstrakcja geometryczna, "w nieco złagodzonym, niekiedy niemal lirycznym ujęciu", która zainspirowała np. andrzeja wróblewskiego.

w latach 1945-48 malował zarówno akty, oszczędne martwe natury, pejzaże miejskie i trochę abstrakcji. 

"z wielkim wyczuciem łączył cienką czarną kreskę wyodrębniającą figury (kwadraty, trójkąty, rzadziej koła - te ostatnie w pełni samodzielnie zaistnieją dopiero w obrazach z lat 70.) z czystym, świetlistym kolorem, którego natężenie daje często efekt wewnętrznego świecenia formy (tym samym niejednokrotnie osiągał złudzenie głębokiej przestrzeni, niejako "wyprowadzającej" obraz poza to, co widzialne, otwierającej go na pozazmysłową wrażliwość widza"

Jerzy Nowosielski, Martwa natura, 1947

Jerzy Nowosielski, Martwa natura z lustrem, 1953

Jerzy Nowosielski, Cerkiew, 1978

źródło informacji i zdjęć: www.culture.pl

* w roku 1956 reprezentował poslkę na biennale w wenecji, zaś w 1959 w sao paulo

* od 1976 profesorem asp w krakowie oraz członkem polskiej akademii umiejętności, grupy młodych plastyków (związanej z kantorem) oraz grupy krakowskiej

* w roku 1996 z żoną zofią założył fundacją nowosielskich, której celem jest wspieranie wybitnych osiągnięć kultury polskiej poprzez przyznawanie stypendiów i dorocznych nagród.

* w roku 2000 został uhonorowany tytułem doktora honoris causa uniwersytetu jagiellońskiego

_____________

po jego śmierci włamano się do jego domu i skradziono około dziewięciu dzieł o łącznej wartości kilkuset tysięcy złotych. gratulujemy sprawcom takiego uczczenia pamięci malarza.