école de paris, czyli szkoła paryska, to określenie artystów-amatorów, głównie pochodzenia żydowskiego, którzy tworzyli w paryżu w pierwszej połowie XX wieku. byli to głównie malarze figuratywni, a także prezentujący inne nurty, a według innych podziałów także tworzący w tym czasie w paryżu rzeźbiarze i graficy.
nazwy tej użył po raz pierwszy andré warnod, paryski malarz, 4 stycznia 1925 w artykule l'etat et l'art vivant.
* nazwa école de paris odnosi się także do średniowiecznych miniaturzystów, często nie znanych z imienia, bo tworzących anonimowo ("na chwałę boga"); paryż, jako jedno z najprężniej rozwijających się miast w europie, był ośrodkiem sztuki iluminacji aż po wczesny renesans. szacuje się, że sławni bracia limburg pochodzący z niderlandów tworzyli w paryżu, tak jak inni miniutarzyści znani nam z imienia: jean pucelle, twórca godzinek joanny d'evreux czy jean fouquet, twórca także obrazów tablicowych i dyptyku z melun.
najbardziej znanymi twórcami nowej école de paris byli reprezentanci różnych stylów (od kubistów, ekspresjonistów, przez fowistów po prymitywistów) uznaje się, że początkiem szkoły paryskiej było przybycie do paryża bułgarskiego malarza julesa pascina w 1905 roku.
jules pascin (1885 - 1930) nazywany był księciem montparnasse'u.
był regularnym bywalcem znanych kawiarń la dôme i la rotonde. wiele podróżował m.in. do tunezji, hiszpanii, portugalii i usa, gdzie przebywał w latach 1914-1920. swoje prace wystawiał w berlinie, kolonii i nowym jorku. w Paryżu brał udział w salon d' automne (salonie jesiennym) (1908-12) i salonie niezależnych (1913). był rysownikiem satyrycznym, tworzył też drzeworyty, trudnił się także ilustrowaniem książek, chociażby autorstwa andré warnoda. jego przewodnimi motywami były akty, młode kobiety i prostytutki. twórczość artysty zbliżona jest do ekspresjonizmu, odznacza się lekką, jasną kolorystyką i melancholijnym nastrojem.jules umarł 5 czerwca 1930 roku przez powieszenie się, zapewne z powodu długoletniej depresji i choroby alkoholowej.
Jules Pascin, Portret Lucy Krogh, 1925
Jules Pascin, Śniadanie, 1923
drugim chronologicznie przybyłym do paryża był włoch pochodzenia żydowskiego, amadeo modigliani, znany z portretów o charakterystycznym wyglądzie masek (portret luni czechowskiej).
do paryża wyjechał za namową malarza ortiza de zarate, gdzie zamieszkał od 1907. tam zaprzyjaźnił się z największymi artystami bohemy, picassem, riverą, apollinairem czy salmonem. mimo wielu przyjaźni i znajomości nie przyłączył się do żadnego ruchu artystycznego. chciał dążyć swoją drogą i wykreować swój styl, którego w początkowym okresie artyście brakowało. modi pozostał w kręgu artystów żydowskich. wystawił kilka swoich obrazów w salonie niezależnych i salonie odrzuconych.
Amadeo Modigliani, Red Nude, 1917
Amadeo Modigliani, Autoportret, 1919
innym świetnym twórcą école de paris jest marc chagall, narodowości żydowsko-rosyjskiej. zaczął kształcić się z sankt petersburgu, gdzie spotkały go utrudnienia związane z koniecznością posiadania pozwolenia na pobyt w rosji dla obywateli żydowskiego pochodzenia. w roku 1910 udało mu się wyjechać do paryża
w tym okresie związał się z grupą malarzy skupioną wokół montparnasse, spotykając się z awangardystami takiego pokroju jak apollinaire, delaunay czy fernand léger. jego twórczość zaliczana jest do kubizmu; był także przedstawicielem internacjonalizmu, czyli idei zrzeszającej artystów różnych narodowości. w jego obrazach często widać nawiązania do kultury żydowskiej, chociażby powtarzający się motyw skrzypiec, na których grają różne zwierzęta: pasikoniki, kozy.
Marc Chagall, Skrzypek, 1913
Marc Chagall, Panna Młoda, 1950
z polskich artystów warto wyróżnić tadeusza makowskiego, oraz innych: Jan Wacław Zawadowski, Włodzimierz Terlikowski, Gustaw Gwozdecki, Jankiel Adler, Sasza Blonder – twórca Grupy Krakowskiej.
