mehoffera witraże we fryburgu

a wiecie, co jest we fryburgu? niektórzy nie wiedzieli, pamiętali, że coś ważnego, ale nie mogli sobie przypomnieć, co.

fryburg, miasto położone w zachodniej części szwajcarii, zostało założone już w XII wieku. jedną z najważniejszych punktów tego miasta jest gotycka katedra św. mikołaja. powstała ona na miejscu romańskiej kaplicy, której przebudowę rozpoczęto w roku 1283, a zakończono postawieniem wieży w roku 1490.

ciekawym elementem architektonicznym założenia jest dzwonnica z 11 dzwonami, która ma 76 metrów wysokości i prowadzą na nią 365-stopniowe kręcone schody.
drugą ciekawostką może być materiał, z którego zbudowano katedrę, a który obecne przysparza wielu kłopotów. bowiem piaskowiec, budulec założenia, jest bardzo wrażliwy na spaliny i działanie kwaśnych deszczów (sic!), przez co budynek wymaga częstych renowacji i stałej konserwacji.

 

 Katedra św. Mikołaja, 1283-1490, Fryburg Szwajcarski


Katedra św. Mikołaja, wieża, ok. 1490

w odpowiedzi na brak informacji na stronie niemieckiej lub zdawkowość informacji na stronie francuskiej na temat mnie osobiście przy tej okazji interesujący warto podkreślić, co nam - polakom - powinno się wydawać w tej katedrze najcenniejsze. i proszę bardzo, okazuje się, że najciekawszym dla polskiego małego historyka sztuki elementem budowli nie jest dzwonnica (skądinąd piękna; z ciekawą rozetą i pięknymi strzelistymi pinaklami) ani pokaźne organy autorstwa francuskiego artysty, alojzego moosera, ale witraże józefa mehoffera.

Choć sam Józef Mehoffer to nazwisko słynne nie tylko we Fryburgu, ale w całej Szwajcarii. W 1895 roku ten młody krakowski artysta wygrał konkurs na zaprojektowanie witraży do gotyckiej kolegiaty św. Mikołaja we Fryburgu. Przez 41 lat Mehoffer pracował nad 13 olbrzymimi oknami. To dzieło jego życia znalazło uznanie w oczach tak znanych współczesnych mu artystów jak Ferdynand Hodler oraz krytyków. Zespół szklanych obrazów uznali oni za najlepsze dzieło sztuki modernistycznej w Szwajcarii i jedno z najwybitniejszych w świecie przykładów secesji. Dziś jeszcze witrażami Mehoffera chlubią się wszystkie przewodniki po Fryburgu i to na równi ze słynnymi nowoczesnymi rzeźbami Jeana Tinguely'ego i Niki de Saint Phalle w pobliskim muzeum ich twórczości.

źrodło: gazeta.pl

gdy wygrał konkurs w 1895 roku miał zaledwie 25 lat, a mimo to jego karton "apostołowie" wyprzedził projekty 26 pozostałych kandydatów wywodzących się z najlepszych szkół europejskich. w latach 1895 - 1936. 13 witraży, z których osiem znajduje się oknach kaplic otwartych do naw bocznych (z lat 1895-1918) oraz pięć w oknach prezbiterialnych (z lat 1919 – 1936), przedstawia sceny z dziejów fryburga oraz świętych najważniejszych dla tego miasta, ale także sceny biblijne i fundamentalne prawdy wiary. "(...) mieniące się wszystkimi kolorami witraże z Trójcą Świętą - skupionym obliczem Boga Ojca, wizerunkiem Chrystusa i gołębim wyobrażeniem Ducha Świętego, oraz z postaciami świętych, między innymi Jana, odtrącającego demona Jakuba i idącego na kaźń Andrzeja. Ukazują postacie zwycięskiej Matki Boskiej, apostołów, męczenników, biskupów i diakonów, błogosławionego Mikołaja, oraz trzech króli schylonych w pokłonie przed podobną do krakowskiej szopką." (źródło: www.tele-program.pl)

 Józef Mehoffer, Hołd Trzech Króli, Rzeź Niewiniątek (poniżej), po 1930,
fot. Rafał Babicz


Józef Mehoffer, Hołd Trzech Króli (karton), 1930, MNK

wykonanie witraży, uznawanych przez niektórych za "dzieło życia" mehoffera, zajęło artyście niemal pół życia. widać w nich pewną ewolucję stylu mehoffera. w najwcześniejszych dziełach widać wpływ twórczości nauczyciela artyści, jana matejki - historyzm, jednak późniejsze dzieła prezentują już cechy bliższe secesji (szczególnie witraże z naw), a te najpóźniejsze, z okresu międzywojennego nawiązują do art deco (prezbiterium).

Józef Mehoffer, witraż z katedry we Fryburgu,
fot. Rafał Babicz

Cały ten monumentalny zespół cechuje niezwykła dekoracyjność  wyrażająca się w oszałamiającym bogactwie ornamentyki, form i  barw harmonijnie wpisanych w pewne rytmy kompozycyjne i   w artykulacje architektoniczne smukłych gotyckich okien. W witrażach kaplic uwagę zwracają monumentalne, pełne wyrazu postacie. Każda ze scen zawiera głębokie treści – głównie  religijne, lecz również historyczne i inne.  Dominuje triumfalny, patetyczny ton.

źrodło: Anna Zeńczak, "Witraże Józefa Mehoffera w katedrze p.w. św. Mikołaja z Flue we Fryburgu w Szwajcarii", www.i-mnk.pl

Józef Mehoffer, witraż z katedry we Fryburgu,
fot. Rafał Babicz

w kolekcji muzeum narodowego w krakowie znajduje się pokaźny zbiór kartonów wraz z zachowanym w magazynach kartonem "apostołowie".

****
warto zaznaczyć, że witraże i inne wielkoformatowe dzieła autorstwa mehoffera znajdują się również w innych świątyniach:
- polichromia sklepienia katedry ormiańskiej we lwowie
- projekt witraży katedry łacińskiej tamże
- polichromia i projekty witraży kościoła pw. najświętszego serca pana jezusa w turku
- projekt witraży w budynku komunalnej kasy oszczędności miasta krakowa

Józef Mehoffer, Narodziny Jezusa, Katedra Łacińska we Lwowie

Józef Mehoffer, Alegoria Oszczędności, 1933,
budynek Komunalnej Kasy Oszczędności w Krakowie

na zakończenie ciekawa informacja: Mehoffer leży też w Szwajcarii

PS: dziękuję za zdjęcia niejakiemu Rafałowi Babiczowi i inicjatorowi całej notki, on już wie :*