zbigniew libera urodził się w 1959 roku w pabianicach, studiował pedagogikę w toruniu, a przygodę z tworzeniem rozpoczął w latach 80., gdy drukował ulotki dla solidarności. co oczywiste, przez współpracę z "solidarnością" miał problemy z władzami. jako świadomy już obywatel doświadczający wydarzeń lat 80., libera zadebiutował pracami w duchu sztuki krytycznej, ogólnie mającej na celu właśnie krytykę panującego systemu politycznego, ideologicznego i ekonomicznego. artysta jest zaliczany do prekursorów tego kierunku; tak jak jego rówieśnicy z "kowalni" często w swoich pracach posługiwał się ciałem dla ukazania swojego stosunku do współczesności, także do utartych schematów i wzorców wychowywania. jedną z najsłynniejszych jego prac jest wideoinstalacja jak tresuje się dziewczynki? z roku 1987 ukazuje właśnie proces wychowywania dzieci wedle tradycyjnych stereotypów; libera nagrał fragment rodzinnej uroczystości, na której w ramach zabawy ciocia ubiera małą dziewczynkę w stroje mamy, pozwala zakładać biżuterię, maluje ją - kilkuletnie dziecko staje się zatem na chwilę kobietą i wydaje się być tego powodu szczęśliwa - wielokrotnie przecież małe dziewczynki marzą o staniu się dorosłą, zakradają się do garderoby mamy i przebierają w jej ubrania. tutaj jednak ta - wydawać by się mogło-beztroska zabawa zostaje przez artystę skrytykowana, czemu wyraz daje dramatyczna muzyka i zwolnione tempo filmu, nadające nastrój grozy i dramatyzm ukazanym wydarzeniom. w końcu dziecko nieświadomie wpada w schemat, zostaje "wytresowane" na kobietę według powszechnie przyjętych wzorców; mała dziewczynka już od małego przygotowywana jest do takiej, a nie innej roli i nie może nawet dokonać wyboru. taka praca była jednym z głosów w dyskusji o kształtowanie świadomości płciowej - czy faktycznie rodzimy się z określoną płcią, a może mamy taką ze względu na presję społeczeństwa?
Zbigniew Libera, Jak tresuje się dziewczynki, kadry, 1987
artysta wielokrotnie powracał do tego tematu wykorzystując w swojej twórczości zabawki, istne readymades powstałe z połączenia tradycyjnych lalek czy klocków z dodatkowymi materiałami albo ukazanymi w nowej konwencji, która całkowicie zmieniała przeznaczenie pozornie dziecięcej zabawki i jej wydźwięk. w ten sposób powstawały urządzenia korekcyjne, ulepszone przez artystę rekwizyty. do najpopularniejszych z nich należy lego. obóz koncentracyjny z 1997 roku, zestaw 7 pudełek z klockami lego, z których można zbudować przedstawiony na obrazu element obozu w oświęcimie. warto zaznaczyć, że artysta korzystał z tradycyjnych zestawów klocków lego, tym samym chcąc pokazać - nie śmieszność tragedii II wojny światowej, jak początkowo oceniano tę śmiałą pracę - fakt znajdującej się w zabawkach przemocy, do której zdemaskowania potrzebna jest wyobraźnia dorosłego, ale czasem która jest głównym tematem zabawek - stąd także praca zabawka dla chłopaka, przedstawiająca połączenie wiertarki z karabinem - symboli dwóch hobby lansowanych wśród chłopców za pomocą powszechnie akceptowanym zabawkom.
Zbigniew Libera, Lego. Obóz koncentracyjny, 1996
wyobraźnia artysty nie zna granic, gdy chce on skrytykować wady świata postmodernistycznego, w którym najważniejszymi wartościami okazują się nie tylko pieniądze i władza, ale także piękny wygląd. libera ośmiesza powszechne ideały piękna i wzorcowe, wysportowane ciała, chociażby we własnego pomysłu instrumentach do ćwiczeń fizycznych. the body master z podtytułem "zestaw zabawowy dla dzieci do lat 9" prezentuje zestaw do ćwiczenia mięśni z załączonym rysunkiem anatomicznym umięśnionej kobiety. praca ciotka kena zaś przedstawia zapakowane przemysłowo znane wszystkim lalki barbie - ikony pop-kultury i ideału piękna. nie są to jednak tradycyjne lalki, a ich karykatury - pogrubione, odziane w niemodne gorsety próbujące zakryć niedoskonałości ciała. libera pokazuje bezsensowność gonienia za piękną, idealną sylwetką i próby "upodobnienia" się do ideału, bo pożądany wygląd, nawet jeśli uzyskany (lalka barbie), to z czasem piękno zblednie, a ciało zbrzydnie (stara lalka barbie). tytuł pracy moim zdaniem nawiązuje także do tego, że twórcami ideału piękna, do którego dążą wszystkie kobiety świata, są mężczyźni, sami nierzadko zaniedbani.
Zbigniew Libera, The Body Master, 1995
Zbigniew Libera, Ciotka Kena, 1994
libera wykorzystuje symbol konsumpcjonizmu; jego praca ciotka kena składa się z rzędu lalek, które jakby przed chwilą zostały zdjęcie z taśmy produkcyjnej - stąd krytyka "bożków" sztuki popularnej, sztuczności przemysłowo wykreowanego świata. następną ofiarą dla niego staje się świat mediów - czwartej władzy, która umiejętnie manipuluje faktami i wpływa na wyobraźnię i nawyki widza. zaskakujący był cykl fotografii pozytywy, ukazujących powszechnie znane fotografie wojenne ujęte w "pozytywnej" wersjie - libera wykorzystał sceny dla ukazania podobnych, ale zaaranżowanych w ten sposób, by zamaskować drastyczne fakty - tak jak i nieraz media maskują te dobre, wyławiając z morza informacji tylko te katastroficzne. libera zatem do dorosły chłopiec - jego twórczość to wymyślanie własnych zabawek, ale też zabawa ze znanymi konwencjami i motywami, mieszanie ich i przerysowywanie, a wszystko w celu przedstawienia publiczności drugiej strony postmodernistycznego medalu.
Zbigniew Libera, Robotnicy z cyklu Pozytywy, 2003
Zbigniew Libera, Che Guevara z cyklu Pozytywy, 2003
Zbigniew Libera, Nepal z cyklu Pozytywy, 2003
czy zatem libera jest cynicznym krytykiem rzeczywistości, pesymistyczne doszukując się samych wad współczesnego świata? myślę, że jest to przede wszystkim artysta pełen nadziei - jego dzieła nie mają na celu jedynie obrzucać błotem rzeczywistość i obrazić się na nią, ale chce przez swoje prace coś zmienić.
