muzeum plakatu w wilanowie

wydawałoby się, że plakat tak jakoś nie pasuje do tego, by wymieniać go wśród dzieł sztuki obok obrazów, rzeźb, architektury. przede wszystkim może przeszkadzać to, że plakat - grafika, odbitka - traci na swojej unikatowości, jest wtórny. zatem na tle pojedynczych arcydzieł składowanych w największych muzeach świata i strzeżonych najnowszymi formami ochrony - kawałek papieru dużego formatu, na który naniesiono kolorowe tusze oraz który można skopiować nieskończoną ilość razy i kopia nie będzie znacząco różniła się od oryginału wydaje się - nawet zbędny, bez żadnej wartości. a jednak taka wysoka pozycja plakatu w historii sztuki, a jednak plakat ma własne muzeum.

na warszawskim wilanowie, obok sławetnego pałacu, przy ulicy kostki potockiego 10/16 znajduje się elegancki gmach o klasycznej bryle. fasada tej budowli to dzieło franciszka marii lanciego, polsko-włoskiego architekta, który brał udział w przebudowach samego pałacu w wilanowie. choć świetnie komponuje się z resztą założenia pałacowo-ogrodowego, niejeden zwiedzający mógłby skrzywić twarz w grymasie niezadowolenia widząc, że strzegące zmodernizowanego wejścia dwa dumne rumaki zapraszają do otwartego w 1968 roku muzeum plakatu, a nie znajdującej się tu poprzednio ujeżdżali pałacowej, która byłaby w stanie usatysfakcjonować gorliwego fana króla jana sobieskiego.

ale zwiedzający nie znajdą tu barokowych wnętrz, lecz surowy i pusty korytarz z oszkloną kasą prowadzący prosto do pustej dwupoziomowej hali, której ściany uginają się pod ciężarem antyram wypełnionych kolorowymi plakatami. czy jednak warto odwrócić się na pięcie i obrazić? zanim zrobi to którykolwiek zwolennik "tradycyjnej" sztuki, powinien wiedzieć, że warszawskie muzeum plakatu jest pierwszym takim muzeum na świecie i obecnie posiada jedną z największych kolekcji polskiego i obcego plakatu artystycznego w świecie liczącą ponad 54 000 tytułów.

a wystawione na ekspozycji egzemplarze na prawdę są godne obejrzenia. przejrzenie całej wystawy zajmuje nie więcej niż 30 minut, a zobaczenie znanych grafik z bliska i poznanie ich autora może być nie lada przygodą. w dodatku można tutaj podziwiać nie tylko plakaty, ale również unikatowe szkice i projekty kostiumów scenicznych oraz zdjęcia dokumentujące najważniejsze inscenizacje polskich i zagranicznych sztuk na deskach rodzimych teatrów.

***

Henryk Tomaszewski, Król Edyp Sofoklesa, 1961

henryk tomaszewski (1914 - 2005) - jeden z największych artystów plakatu, wybitny grafik, ilustrator i pedagog, współtwórca polskiej szkoły plakatu.

Henryk Tomaszewski, debiutując w drugiej połowie lat 30. ubiegłego wieku, wniósł do polskiego plakatu młodzieńczy wigor, swobodę w kształtowaniu obrazu, urozmaiconą fantazję. Posługiwał się warsztatem zbliżonym do malarskiego. W swoich pracach, zauważonych na Wystawie Światowej w Nowym Jorku (1939), zastosował barwną plamę, syntetyczny rysunek. Po II wojnie światowej wprowadził do swej sztuki prowokującą grę z wyobraźnią widza, wyrafinowaną poetykę, minimalizm formy. Poprzez znakomicie zaprojektowany znak graficzny, literę, symbol, metaforę wyraziście i celnie komentował teatralne i operowe spektakle, wystawy, filmy, koncerty, wydarzenia kulturalne. Tworzył lapidarne, wyrafinowane wypowiedzi plastyczne (plakaty, ilustracje, okładki), posługiwał się skrótem myślowym, wysublimowaną syntezą idei ujętą w znak graficzny lub malarski. Jego dzieła wyróżniają się prostotą, precyzją myślenia, niebywałym poczuciem humoru, swobodnym, lakonicznym rysunkiem.

Jan Młodożeniec, Indyk Sławomira Mrożka, 1961

jan młodożeniec (1929 - 2000) - uczeń henryka tomaszewskiego, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej szkoły plakatu, autor ponad 400 plakatów, okładek książkowych, ilustracji, rysunków. warto zaznaczyć, że to on jest twórcą rysunków dla firmy odzieżowej endo.

Artysta lubił kolor sam w sobie. Ciągle eksperymentował, poszukiwał. Zafascynowany nowym odcieniem potrafił niestrudzenie, o różnych porach dnia, obserwować wybrany motyw. Jego plakaty są niezwykle barwne i wspaniale zharmonizowane. Odznaczają się niepodważalną logiką kompozycji, trafnością grubej, zdecydowanej kreski zamykającej płaskie plamy intensywnego i czystego koloru.

źródło: http://magazyn.culture.pl

"Świadomie staram się malować rzeczy uśmiechnięte, wesołe, gdzie kolor jest najważniejszy, a że to są rybki, ptaszki, motyle, guziki, drobiazgi, panegiryki na cześć sztuki, to moja sprawa.”

Józef Szajna, W małym dworku, Wariat
i Zakonnica Witkacego, 1959

józef szajna (1922 - 2008) - scenograf, reżyser teatralny, autor scenariuszy, teoretyk teatru, malarz, grafik.

Szajna budował rzeczywistość sceniczną podporządkowaną wizji artystycznej, gdzie związek między wizją a światem pozateatralnym nie musiał podlegać zasadzie prawdopodobieństwa. Dlatego też jego scenografie zdradzały niemal surrealistyczny sposób myślenia: przeskalowane rekwizyty, niczym nieskrępowana wyobraźnia, zagęszczenie przestrzeni.

Myślenie plastyczne o teatrze Szajna przenosił również na swoje plakaty. Wychodząc od malarskiego gestu, kreował świat, którego nie ograniczała szara rzeczywistość. Nie powielał jednak motywów ze scenografii, ale ich charakter. Wykonał projekty plakatów do sztuk: W małym dworku. Wariat i Zakonnica oraz Leonce i Lena, których był również scenografem.

źródło: http://dramaturgiaplakatu.blogspot.com/2011/03/ja-do-swojego-szajnizmu-dochodziem.html

Roman Cieślewicz, Ksiądz Marek Juliusza Słowackiego, 1961

roman cieślewicz (1930 - 1996) - czołowy przedstawiciel polskiej szkoły plakatu, miał ponad sto wystaw indywidualnych grafiki, fotomontażu, plakatu, fotografii. brał udział w wielu prezentacjach sztuki plakatu na całym świecie.

W plakatach chętnie stosował detal, który poprzez kolejne przetworzenia i powtórzenia przekształcał w klarowny znak, stosował silnie powiększony raster i efekt lustrzanego powielania obrazu. Korzystał z doświadczeń op-artu, dzięki którym jego plakaty wywoływały wrażenie drgania i pulsacji, dawały odczucie iluzorycznej trójwymiarowości. Uległ czarowi kolażu i fotomontażu. Dostrzegł w nich nowe, szczególnie interesujące możliwości - wykorzystał je w sposób mistrzowski. Romantyzm, poetyka styka się w dziełach Cieślewicza z postawą chłodnego racjonalisty, temperament i emocja z kalkulacją i żelazną logiką. Bardzo często penetrują one naszą podświadomość metodą testów na skojarzenia.

 Franicszek Starowieyski, Śmierć porucznika
Sławomira Mrożka, 1963

franciszek starowieyski (1930 - 2009) - malarz, rysownik, grafik, twórca plakatów, scenografii teatralnej i telewizyjnej. znawca i kolekcjoner sztuki, głównie XVII wiecznej. zrealizował około 300 plakatów i uważany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli "polskiej szkoły plakatu".

Artysta obdarzony barokową wyobraźnią, z niezwykłą wprost biegłością łączy w sztuce zmysłowe formy z intelektualnym przesłaniem, szokując często nieoczekiwanymi efektami i surrealistycznymi wizjami. Jego twórczość o wyrafinowanej ornamentacji wypełniona jest charakterystyczną metaforyką i własnym systemem znaków wywiedzionych z najbliższej artyście, barokowej estetyki. (...) Artysta zadziwia rysunkową formą o kaligraficznej precyzji kreski, za pomocą której buduje osobliwe wizje o surrealistycznej poetyce, łącząc na zasadzie groteski i metaforycznych znaczeń zupełnie odrębne, obce sobie motywy. Jego upodobanie do kaligrafii, rozmiłowanie w fantastyce, skłonności do makabry i zainteresowanie anatomią, jak również rodzaj światłocienia, modelunku czy dynamika kompozycji wyrasta korzeniami z tradycji XVII wieku.

Julian Pałka, Komedianci, 1953

julian pałka (1923 - 2003) - artysta grafik, twórca projektu pomniku "barykada września" na warszawskiej ochocie. wielokrotnie nagradzany w dziedzinie plakatu, między innymi na międzynarodowym biennale plakatu w 1968. stworzył m.in. plakaty do filmów „komedianci” (1953) i „rzym godzina 11” (1955) . oprócz grafiki plakatowej zajmował się architekturą pawilonów wystawowych.

Plakat Pałki nigdy nie był ozdobny, zabawny. Zamyślone, przygnębiające kompozycje z lat pięćdziesiątych uderzały mocą symbolicznych przedmiotów - atrybutów nierzeczywistych, sennych bohaterów ("Panna de Scudery", "Komedianci", 1956). Z biegiem lat artysta redukował paletę i środki wyrazu, występował "przeciw wizualnemu chaosowi", jak sam krystalizował swe graficzne zasady. Zwiększyła się rola informacyjnego schematu ("Conférence Internationale des Travailleurs...", 1959), typografii ("Wyścig pokoju", 1962). Plakat Pałki stawał się znakiem. Martyrologiczne projekty - tryptyk "Nasz Wiek" (1965) i plakat "Oświęcim - Brzezinka" (1967) zanurzone są w ponurej, napiętej atmosferze wynikającej z oszczędności środków, użycia symboli, kontrastowego zestawienia zimnego, matematycznego wątku z wizerunkiem ludzkiej twarzy. W 1970 roku podczas indywidualnej wystawy w Wilanowie Pałka zaproponował przestrzenne, powiększone do skali wymiarów ludzkich rozwinięcie tryptyku. Wcześniej, bo już w 1969 roku zaprojektował innowacyjne rozwiązanie - modularny cykl plakatowy "Polska Sztuka Użytkowa w 25-lecie PRL". Każdy plakat z serii przeznaczony był dla oddzielnej dziedziny wzornictwa, wszystkie zaś tworzyły całość.

Jan Lenica, Faust Charlesa Gounoda, 1964

jan lenica (1928 - 2001) - artysta plastyk, krytyk sztuki, ale także scenarzysta i reżyser filmów animowanych. był jednym z autorów polskiej szkoły plakatu i twórcą jej nazwy. swoje plakaty, rysunki i grafiki prezentował na wielu wystawach w kraju i za granicą. w dziedzinie filmów animowanych współpracował z walerianem borowczykiem; obaj uważani są za pionerów surrealistycznego kina absurdu.

Plakaty Lenicy cechowała ekspresja, ale pojawiała się w nich też nuta sarkastycznej satyry. Ten swoisty klimat jego dzieł sprawiał, że w latach 60. porównywano go do współczesnego mu pokolenia angielskich "młodych gniewnych" (Osborne). Forma plastyczna jego prac wyprzedzała często doświadczenia aktualnej grafikę warsztatową. Lenica dość szybko wykształcił swój własny "charakter pisma" i mimo że podlegał on na przestrzeni dziesięcioleci zrozumiałym przeobrażeniom, to twórczość jego miała zawsze wyraźne indywidualne piętno.

Tadeusz Gronowski, Radion. Sam pierze, 1926

tadeusz gronowski (1894 - 1990) - grafik, malarz, architekt wnętrz, twórca plakatów, ilustrator książek. był projektantem reklam dla przedwojennych firm, m.in. wedel i orbis, stworzył logo polskich linii lotniczych LOT, którym wygrał konkurs w 1929 urządzony przez te linie lotnicze na wyłonienie ich nowego znaku towarowego. uczestniczył w tworzeniu polichromii na kamienicach przy warszawskim rynku starego miasta. był członkiem stowarzyszenia artystów polskich "rytm".

Jego afisze reklamowe są znakomitym przykładem stylu art dèco; cechuje je syntetyczne traktowanie form podporządkowanych kompozycyjnym rytmom i operowanie jednorodnymi płaszczyznami intensywnych barw dookreślonych finezyjnym rysunkiem (V Targi Wschodnie oraz pierwsza wystawa Polskiego Komitetu Wystaw Rolniczych, 1924). Nowatorstwo jego rozwiązań plastycznych polegało na harmonijnym wtopieniu liternictwa w kadr kompozycji i nadaniu mu samoistnego waloru plastycznego. Wypracowana przez Gronowskiego formuła plakatu oparta była na zwięzłości znaku będącego wizualnym ekwiwalentem przedmiotów i zjawisk otaczającej rzeczywistości; przekazywane treści streszczało dowcipne hasło ("Radion sam pierze", 1926). W 1928 artysta wprowadził technikę prószu posługując się aerografem umożliwiającym subtelną modulację barw.

Waldemar Świerzy, Na czworakach Tadeusza Różewicza, 1972

waldemar świerzy (ur. 1931) - współtwórca polskiej szkoły plakatu, profesor projektowania plakatu w asp w poznaniu i warszawie.

Tuż po ukończeniu studiów Świerzy doskonalił swoje umiejętności warsztatowe i poszukiwał własnego stylu. W jego ówczesnych pracach rozwiązania graficzne dominowały nad malarskimi, a punktem wyjścia dla budowania znaku w plakacie była już wtedy postać ludzka. Jego plakaty z początku lat pięćdziesiątych charakteryzowały się uproszczeniem formy i nowatorskimi rozwiązaniami typograficznymi. Z wczesnego okresu twórczości artysty należy wspomnieć przede wszystkim o plakacie do filmu "Czerwona oberża""Bulwar zachodzącego słońca""Ulica hańby" (1959) należą dziś do klasyki światowego plakatu.

źródło: culture.pl, wikipedia.org