w okresie klasycznym (V - IV w. p.n.e.) starano się, by rzeźby ukazywały ruch postaci - np. dyskobol dłuta myrona, monumentalny majestat (posągi zeusa i ateny autorstwa fidiasza [technika chryzelefantyny], a także rzeźba figuralna w brązie (woźnica delficki, tyranobójcy). poliklet opracował model postaci ludzkiej (doryforos). wedle niego stopa powinna stanowić 1/6 wzrostu, twarz 1/8, dłoń 1/10/ zastosował także kontrapost - układ ciała w rzeźbie greckiej polegający na oparciu ciężaru ciała na jednej nodze, zrównoważeniu go nachyleniem tułowia i ugięciem drugiej nogi. rzeźba autorstwa polikleta doryforos jest jednym z pierwszych przykładów zastosowania metody kontrapostu. u schyłku wieku V p.n.e. pojawia się nowa moda w rzeźbie greckiej zwana stylem mokrej szaty (nike zawiązująca sandał, nike z olimpii). pojawia się akt kobiecy, łagodny modelunek postaci, inne proporcje ciała. zapowiada to narodziny nowego stylu reprezentowanego w IV wieku p.n.e. przez takich artystów jak leochares, praksyteles, lizyp i skopas.
nadworny portrecista aleksandra wielkiego, lizyp, zaproponował nieco smuklejszy model postaci ludzkiej - twarz wedle niego powinna stanowić 1/9 wzrostu.
leochares - starożytny grecki rzeźbiarz żyjący w IV wieku p.n.e.
razem z kilkoma innymi artystami, pracował przy budowie mauzoleum w halikarnasie - jednego z siedmiu starożytnych cudów świata. uważany jest za autora rzeźb antycznych bogów diany i apolla, których rzymskie kopie zachowały się do dziś.
Leochares, Diana, IV w.p.n.e.
Leochares, Apollo Belwederski, IV w. p.n.e.
praksyteles z aten - rzeźbiarz grecki. artysta stylu późnoklasycznego, którego lata działalności są kwestią sporną i ich datowanie waha się od 380 do 330 lat p.n.e. syn kefisodotosa starszego, a ojciec kefisodotosa młodszego i timarchosa.
Praksyteles, Afrodyta Knidyjska, IV w. p.n.e.
Praksyteles, Apollin Sauroktonos (Jaszczurkobójca), IV w. p.n.e.
skopas z paros - rzeźbiarz i architekt grecki, działający ok. 370 p.n.e. - 330 p.n.e. na peloponezie, w karii i jonii. rywalizował z praksytelesem. jego sztuka rzeźbiarska nacechowana była patosem, dynamiką układu ciała i ekspresją twarzy. z łatwością oddawał dramatyczne emocje: ekstazę, tęsknotę, cierpienie.
ok. 360 p.n.e. zaprojektował świątynię ateny aleja w tegei w arkadii na peloponezie (styl dorycki), dla której wykonał także dekorację rzeźbiarską - figury asklepiosa i hygei, fryz, metopy, dekoracje tympanonów (amazonomachia na zachodzie i dzik kalidońki na wschodzie); ok. 350 p.n.e. - rzeźbił fryz mauzoleum w halikarnasie; ok. 350 p.n.e. ozdabiał płaskorzeźbami świątynię artemidy (artemizjon) w efezie.
Skopas, Meleager, IV w. p.n.e.
lizyp z sykionu – rzeźbiarz grecki. artysta stylu późnoklasycznego, działający w latach około 370–320 p.n.e. początkowo prawdopodobnie kowal. nadworny rzeźbiarz aleksandra wielkiego.
Lizyp, Hermes odpoczywający, IV w. p.n.e.
Lizyp, Sylen z małym Dionizosem, IV w.p.n.e.
***
siedem cudów świata
- piramida cheopsa z III wieku p.n.e. [egipt]
wzniesiona prawdopodobnie wg projektu hemona, będąca częścią nekropolii memfickiej, według powszechnie akceptowanej przez środowiska naukowe teorii, stanowiąca w starożytności miejsce pochówku faraona cheopsa (egip. chufu).
- postawiona na sztucznie wyrównanym terenie (zmierzone różnice poziomu wynoszą do 2,0 cm).
- jej boki są zwrócone dokładnie na północ, południe, wschód i zachód. W
- wielkie bloki kamienne, ważące po 2,5 tony (największe nawet około 15 t - cała budowla składa się z ponad 2,3 mln takich bloków, co sprawia, że piramida cheopsa jest najcięższą budowlą stworzoną przez człowieka – ma masę ponad 6 milionów ton), zostały ustawione z wielką precyzją.
- ściany obłożone licem wapiennym z kamieniołomów w tura.
* ścięty wierzchołek piramidy spowodował, że jej wysokość zmalała do około 137,0 m.
- wiszące ogrody semiramidy z VI/ VI w. p.n.e. [babilon]
zbudowane na polecenie króla nabuchodonozora II (604-562 p.n.e.), który podarował je swojej żonie, amytis, ponieważ po przyjeździe do babilonu bardzo tęskniła za bujną zielenią ojczystego kraju – medii. niejasne jest, dlaczego nazwano je imieniem semiramidy, asyryjskiej królowej, która żyła dwa wieki wcześniej. (!)
owe ogrody musiały istnieć ze względu na wzmianki o nich występujące w wielu źródłach historycznych z tamtego i późniejszego okresu (pisali o nich m.in. herodot, strabon i diodor sycylijski). ponadto wykopaliska przeprowadzone w miejscu ich hipotetycznego położenia wykazały obecność pozostałości rozległego pałacu nabuchodonozora II jak i specjalnej konstrukcji tarasy i studnie.
- zakładane na tarasach wznoszących się do góry i podtrzymywanych specjalną konstrukcją, którą tworzyły szeregi wąskich, coraz wyższych korytarzy zasklepionych kolebkowo.
- każdy taras, na którym zasadzono rośliny, były izolowany smołą i powłoką ołowianą na których umieszczano warstwę odsączającą, a następnie grubą warstwę ziemi (do 2 m miąższości), w której rosły drzewa i krzewy.
- sztucznie nawadniany (do ich nawadniania używano wody z eufratu, którą dostarczano na poszczególne poziomy za pomocą przemyślnego systemu kanałów i drenów) * zwisające z tarasów pnącza zakrywały mury, co sprawiało wrażenie, że te piękne rośliny zawieszone są w powietrzu.
- świątynia artemidy z VI w. p.n.e. [efez]
świątynia o wymiarach 110 m na 55 m , zbudowana przez króla lidii krezusa; najprawdopodobniej stanęła na miejscu wcześniejszej budowli zniszczonej podczas najazdu kimmerów (zdaniem pliniusza świątynia była dziewięć razy budowana i burzona).
- porządek joński
- do jej budowy użyto doskonałej jakości marmuru i cedru libańskiego.
- została zaprojektowana jako dipteros otoczony podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu kolumn przed elewacją frontową i tylną (tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn wzdłuż boków świątyni. pozostałe kolumny, a było ich w sumie 127, umieszczono w pronaosie i wewnątrz świątyni.
- kolumny o wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w dolnej części 2,5 m. zdobiły je w dolnej części płaskorzeźby.
- rzeźby zdobiły także fryz i najprawdopodobniej tympanon oraz dach świątyni.
- we wnętrzu cedrowy posąg artemidy.
* wśród rzeźbiarzy zaangażowanych do prac przy budowie należeli między innymi: fidiasz, poliklet, kresilas. * ukończenie budowli zajęło 120 lat.
- posąg zeusa olimpijskiego z 430 r. p.n.e.[olimpia]
- poręcze i nogi tronu były rzeźbione ukazując postaci bogiń i epizody walk.
- szata i włosy zeusa były ze złota, obnażone części ciała z kości słoniowej, tron z drewna cedrowego wykładanego hebanem i szlachetnymi kamieniami.
* posąg zeusa uległ zniszczeniu na skutek pożaru
- mauzoleum w halikarnasie z 350 roku p.n.e.
był to grobowiec mauzolosa, perskiego satrapy karii wzniesiony. został zaprojektowany na polecenie królowej-wdowy – artemizji, przez architektów satyrosa i pyteosa, ozdobiony przez rzeźbiarzy skopasa, leocharesa, timoteosa i bryaksisa z karii.
- wysokość: 45 m
- wymiary: 35,6 m x 25 m
- jońska świątynia z kolumnadą; na szczycie 24-stopniowa piramida z kwadrygą niosącą postaci zmarłego króla i jego małżonki – artemizji.
- kolos rodyjski z III w. p.n.e. [rodos]
olbrzymich rozmiarów posąg Heliosa wybudowany przez charesa z lindos w 292-280 roku p.n.e. monument wykonano z brązu i ustawiono u wejścia do portu dla upamiętnienia zwycięstwa seleukosa I nikatora nad demetriuszem poliorketesem (304 p.n.e.).
- posąg miał ok. 32-36 m wysokości i ważył ok.70 ton
- do budowy tego posągu zużyto ok. 12,7 tony brązu oraz ok. 7,6 tony żelaza do wykonania szkieletu.
- jego budowa trwała 12 lat.
* konstrukcja figury oparta była na żelaznym szkielecie wypełnionym gliną i obłożonym elementami z brązu.
* przy montażu kolosa chares zastosował oryginalną metodę: w miarę budowy posąg obsypywano ziemią tworząc ogromny kopiec, który po zakończeniu budowy rozkopano.
* niektóre wyobrażenia posągu heliosa na rodos ukazują go w rozkroku nad wejściem do portu – statki miałyby wtedy przepływać pod posągiem. uważa się, że nie jest to właściwy obraz – według niektórych taka konstrukcja nie była możliwa ze względów technicznych.
* pierwotnie helios miał błogosławić rodos wyciągniętą ku przodowi prawą ręką, ale zrezygnowano z tego z przyczyn technicznych (niemożność zapewnienia figurze odpowiedniej stabilności przy takiej postawie).
- latarnia morska w faros z III w. p.n.e. [egipt]
zbudowana na podstawie planów architekta sostratosa i na polecenie ptolemeusza I, ukończona podczas rządów jego syna ptolemeusza II. możliwe, że pomysłodawcą budowy latarni był sam aleksander macedoński.
- była to wieża o wysokości ok. 115-150 m.
- miała dolną kondygnację o przekroju kwadratu, nad nią wznosiła się kolejna, ośmiokątna i trzecia o przekroju okrągłym.
- zwieńczona kopułą wspartą na ośmiu kolumnach.
- na niej ustawiony był posąg posejdona o wysokości około 7 m.
* nazwisko architekta jest znane dzięki zachowanej pod starożytnym tynkiem inskrypcji: "sostratus, syn seksyfanesa, poświęcił tę budowlę bogom ocalenia, w imieniu wszystkich tych, którzy żeglują po morzach", którą najprawdopodobniej zostawił sam budowniczy w tajemnicy przed królem.
