- forma w dziedzinie sztuki oznacza te jej właściwości, które związane są z kształtem (np. rzeźba, architektura), konstrukcją (układem) zapisu (np. poezja, powieść, muzyka). nie mając bezpośrednio wpływu na treść dzieła sztuki, decyduje jednak o wyborze sposobu w jaki dzieło sztuki jest rejestrowane i przekazywane odbiorcy. w okresie starożytności forma w architekturze miała nie tylko wpływ na treść ale i sama była treścią. przykładem tego były piramidy w cywilizacjach starożytnych. użytkowość tak widzianej funkcji formy miesza się tu z jej funkcją samowytwarzania treści abstrakcyjnej (powaga, majestatyczność, nieśmiertelność). podobne zastosowanie formy w architekturze znajdujemy później w budownictwie sakralnym od wieków średnich poczynając aż po czasy współczesne, gdzie forma użytkowa mieszała się z przekazem abstrakcyjnym (strzelistość wież symbolizujących 'wniebowstąpienie', kształt konstrukcji naw głównych i bocznych w formie krzyża).
forma jako układ części, elementów, składników dzieła, np. forma portyku jest układem kolumn, a melodia jest układem dźwięków. definicja ta zrodziła się w czasach starożytnych u greków. arystoteles uważał, iż jej autorami byli pitagorejczycy. miała ona charakter normatywny – była próbą odkrycia praw rządzących sztuką i narzucenia ich dziełom. zakładała, że piękno jest obiektywne i da się je jasno określić. zatem piękne było według greków tym, co harmonijne, symetryczne, tworzące ład, proporcjonalne. te cechy były ważniejsze niż charakter elementów użytych do stworzenia dzieła, np. rzeźba kobiety była estetyczna dzięki idealnym proporcjom, a nie wyszukanej fryzurze, biżuterii czy draperii szaty.
między XV a XVIII stuleciem postało kolejne pojęcie formy – jako kontur, rysunek, zarys kształtu przedmiotu, będący przeciwieństwem barwy. w tych czasach dochodziło do radykalnych posunięć w postrzeganiu, co jest w sztukach plastycznych istotne – barok sprzeciwiał się renesansowemu ignorowaniu znaczenia kolorów tworząc kolorystyczny nurt malarstwa, z kolei w oświeceniu najważniejszy był rysunek akademicki; formą nazywa się to, co jest bezpośrednio dane zmysłom – formę widzimy lub słyszymy i dzięki niej odczytujemy sens dzieła. przykładowo w poezji brzmienie słów jest formą, natomiast ich znaczenie – treścią. i właśnie w dziedzinie sztuki słowa po raz pierwszy wyodrębnili tę definicję formy sofiści. średniowieczni scholastycy starali się jak najprecyzyjniej oddzielać formę od treści, podobnie problem ten badano w odrodzeniu i kolejnych epokach. z czasem definicja ta przestała dotyczyć tylko poezji, objęła też sztuki piękne i muzykę. takie formalistyczne stanowisko zyskiwało z biegiem lat coraz szerszą sławę, aż do utworzenia nurtu formalistycznego w sztuce w XIX wieku
funkcja, temat, treść
Jan Matejko „Bitwa pod Grunwaldem”
temat: bitwa pod Grunwaldem z 1410 roku
treść: tłum ludzi podczas bitwy; strach, ekspresja, realizm oddania postaci
funkcja: narodowa, podniesienie poziomu patriotyzmu Polaków
