po krótkim wstępie do sztuki polskiej przełomu XIX i XX wieku warto przejść wreszcie do kluczowych nurtów, kierunków i grup, które tworzyli artyści polscy okresu dwudziestolecia międzywojennego.
przede wszystkim warto wiedzieć, że nie wszystko, co działo się w sztuce europejskiej miało wpływ na sztukę polską, a niektóre ugrupowania w ogóle nie znalazły oddźwięku w malarstwie polskim. polacy, związani głównie z paryżem, wciąż myśląc i tworząc w duchu romantycznym, kochali tradycję, co widoczne jest w opisanych poprzednio próbach utworzenia stylu narodowego na podstawie sztuki ludowej. nowe kierunki zostały jednak przyjęte w sztuce polskiej, jednak ich elementy zostały traktowane bardziej jako inspiracja niż dogmat.
formiści
Formizm - polski awangardowy kierunek literacko-artystyczny rozwijający się w Polsce, w latach 1917-1922, pokrewny kubizmowi, ekspresjonizmowi, futuryzmowi. Był jedną z dwu, obok unizmu, oryginalnie polskich formacji awangardowych.
formizm powstał przede wszystkim w głównych ośrodkach kulturowych: lwowie, krakowie i warszawie. był to kierunek hołdujący dokonaniom picassa, który z kubizmu przejął uproszczenie bryły, geometrię, spłycenie głębi oraz symultanizm przestrzenny. sama nazwa kierunku wzięła się od formy, która grała dużą rolę w twórczości przedstawicielu tego kierunku.
pierwsza wystawa tej grupy odbyła się w 1917 roku w krakowie pod nazwą ekspresjoniści polscy. na wystawie tej swoje prace przedstawili artyści tacy jak: leon chwistek, bracia andrzej i zbigniew pronaszko, jacek mierzejewski, władysław skoczylas oraz sławny stanisław ignacy witkiewicz, zwany witkacym. w niektórych pracach można doglądać się nawiązań do futuryzmu czy czystego ekspresjonizmu.
Leon Chwistek, Szermierka, 1920
Bunt
grupa „bunt” miała program pokrewny z niemieckim ekspresjonizmem. zasadniczym przesłaniem twórczości ”buntu” było posłannictwo duchowe sztuki. dzięki religijnej symbolice podkreślił on znaczenie moralnego odrodzenia ludzkości. członkowie „buntu” spowodowali zrewolucjonizowanie środków wyrazu artystycznego, ukazali dramat ludzkiego życia w świetle jego egzystencjalizmu i życia społecznego. czołowym przedstawicielem tej grupy był jerzy hulewicz, który wstąpił do grupy w roku 1918. tworzył on grafiki, obrazy, pastele, a także linoryty.
Jerzy Hulewicz, Krzyż, 1918, linoryt
Rytm
Rytm to nazwa, jaką wybrali warszawscy plastycy dla swojego ugrupowania założonego w 1922 roku. Charakterystyczną cechą twórczości było nawiązywanie do tradycji sztuki ludowej, zwłaszcza Podhala. Za najbardziej typowych przedstawicieli ruchu uważani są: Władysław Skoczylas, Zofia Stryjeńska, Eugeniusz Zak, Felicjan Szczęsny Kowarski.
rytm nie wykształcił rygorystycznych sformułowań ani zasad, ponieważ zrzeszał wiele indywidualnych twórców, uprawiających często szereg różnych technik; od malarstwa, poprzez rzeźbę, drzeworyt, grafikę ilustracyjną, po tkaninę, meblarstwo i małe formy architektoniczne. cechą charakterystyczną ugrupowania było uproszczenie bryły, płaszczyznowość, ostre krawędzie stycznych płaszczyzn i formy geometryczne. nazwa ugrupowania wzięła się po prostu od tego, że podstawą każdej kompozycji jego przedstawicieli był rytm.
ugrupowanie rytm miało wpływ na powstanie dekoracyjnego stylu w okresie dwudziestolecia międzywojennego, szczytowe osiągnięcia artystyczne przypadły na rok 1925, wyrazem czego były liczne nagrody dla polskich twórców podczas międzynarodowej wystawy sztuki dekoracyjnej w paryżu. ostatnia wystawa rytmu miała miejsce w 1932 roku.
wybitnym przedstawicielem grupy był władysław skoczylas, przedstawiciel formizmu. jego twórczość charakteryzuje drobiazgowość i realizm, wskrzesił on także technikę drzeworytu, działał w stowarzyszeniu grafików "ryt".
Władysław Skoczylas, Taniec nad ogniem
koloryści (kapiści)
Kapizm, zwany też koloryzmem – kierunek malarski, który wykształcił się i zdominował polską sztukę w drugiej dekadzie dwudziestolecia międzywojennego. Nazwa pochodzi od liter K.P. - skrótu "Komitetu Paryskiego", czyli Komitetu Paryskiej Pomocy dla Wyjeżdżających Studentów na Studia Malarskie do Francji, zawiązanego w 1923 roku przez Józefa Pankiewicza na krakowskiej ASP.
kierunek ten wiąże się z romantyzmem, impresjonizmem i neoimpresjonizmem, a szczególnie pracami pierre'a bonnarda, w twórczości którego wielką rolę zajmowała barwa - to ona właśnie określa płaszczyznę, nadaje obrazowi dekoracyjności, a faktura obrazu musi być delikatna i wyrazista. kapiści używali czystych barw, unikając czerni. unikali także mieszania barw dopełniających (czyli par barw, które połączone ze sobą w równych proporcjach dają w zależności od metody łączenia czerń, biel lub szarość). głównymi przedstawicielami byli jan cybis i józef pankiewicz.
Jan Cybis, Kwiaty w kielichu, 1936
konstruktywizm
Podstawowym wyróżnikiem konstruktywizmu w stosunku do innych ruchów awangardowych było stosowanie dyscypliny formalnej ograniczonej do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. Z założenia wzajemne oddziaływania tych form wywołują wewnętrzne napięcie wewnątrz obrazu. Celem jest poszukiwanie nowej ekspresji estetycznej, a metodą świadoma rezygnacja nie tylko z prezentowania widzialnej rzeczywistości, ale także odejście od skojarzeń ze światem przedmiotów. Konstruktywizm zawdzięcza nazwę zarówno podejściu do budowania obrazu - "konstruowania" z określonych elementów, jak i swoistemu zaangażowaniu w nowoczesność.
ruch ten, powstały co prawda w rosji w roku 1913, miał wielu zwolenników w sztuce polskiej. zajmował się on przede wszystkim malarstwem i rzeźbą w duchu abstrakcjonizmu geometrycznego oraz w architekturze, wnętrzach i grafice. kluczowa wystawa konstruktywistów odbyła się w roku 1924, a samo jej miejsce, salon samochodowy, jest wystarczająco wymowne. cechą charakterystyczną ruchu było odrzucenie indywidualizmu - owszem, propagowano prostotę i innowacyjność, ale dzieło było zasługą ogółu, całej grupy artystów, a nie jednego malarza czy rzeźbiarza. najpopularniejszymi światowymi przestawicielami ruchu byli: le corbusier z francji, aleksander rodczenko i kazimierz malewicz z rosji (ten drugi znany przede wszystkim dzięki obrazowi czarny kwadrat na białym tle)
w polsce konstruktywistów skupiały grupy blok i praesens, a najbardziej znanym przedstawicielem tego kierunku był władysław strzemiński.
Władysław Strzemiński, Unemployed, 1934
artyści rewolucyjni (a. r.)
Grupa „a.r.” (artyści rewolucyjni) – polska, awangardowa grupa artystyczna.
Powstała w 1929 roku z inicjatywy Władysława Strzemińskiego, Katarzyny Kobro i Henryka Stażewskiego. Była jedną z najbardziej aktywnych grup lewicowej awangardy w Polsce okresu międzywojennego. Ugrupowanie skupiało poetów i artystów plastyków, którzy dołączyli do niej po zamknięciu „Zwrotnicy” oraz członków „Bloku” i „Praesensu”. Należeli do niej również Julian Przyboś i Jan Brzękowski, który dołączył w 1930 roku. Oficjalna siedziba mieściła się w Łodzi.
grupa ta ściśle wiąże się z konstruktywizmem. głównym zajęciem grupy było wydawanie publikacji, praca organizacyjna i wspólne wystąpienia. pierwszy komunikat wraz z pierwszą pozycją biblioteki „a.r.” ukazał się w marcu 1930 roku. wydrukowany został dwustronnie na pojedynczym kartonie, zawierał krótkie hasła, które były postulatami ugrupowania. drugi komunikat ukazał się w grudniu 1932 roku. składał się z czterostronicowej ulotki w dużym formacie, zawierał artykuły, dotyczące masowości sztuki i jej społecznego oddziaływania. ważną zasługą grupy było otworzenie pierwszej galerii sztuki nowoczesnej w łodzi w roku 1931.
warto przy tej okazji powiedzieć kilka słów o znakomitej artystce, katarzynie kobro. była ona wybitną polską rzeźbiarką; jej prace charakteryzują się kinetyzmem - są one wykonywane zazwyczaj w taki sposób, by mogły swobodnie zwisać i poruszać się przy ruchu powietrza. artystka ta była zafascynowana matematyką, co widać w jej pracach złożonych z kształtów prostych, wygiętych, szerokich pasów.
Katarzyna Kobro, Kompozycja przestrzenna, 1929
uniści
unizm - koncepcja malarstwa władysława strzemińskiego, wyłożona w publikacji unizm w malarstwie (1928) oraz w artykułach ogłoszonych w kwartalniku forma.- obrazy nieprzedstawiające, pozbawione tematu
- dziwne, nie kojarzące się z niczym kształty
- jeden deseń, jeden ton, jedna barwa
- ważna przestrzeń (brak elementu dominującego - dominanty)
*jednolite barwy, cienka, giętka linia, tempera, oleje
Władysław Strzemiński, Kompozycja unistyczna, 1934
Grupa Krakowska
Grupa Krakowska – studenckie zrzeszenie artystyczne, które działało w Krakowie w latach 1930-1937. Do jego tradycji nawiązała powstała po II Wojnie światowej Grupa Krakowska II. Grupę Krakowską założyli studenci Akademii Sztuk Pięknych, reprezentujący lewicowy światopogląd. Nie mieli ściśle określonego programu artystyczngo. Uprawiali sztukę nowoczesną, wpisującą się w nurty kubizmu, abstrakcjonizmu i ekspresjonizmu
twórczość ta związana jest z takimi cechami: płaskie, przenikające się, półprzezroczyste formy z konturami, giętkie zarysy. znaną przedstawicielką grupy była maria jarema, rzeźbiarka, malarka i scenografka, znana z cykli grafik. związana z teatrem (cricot)
zostały tu przedstawione czołowe grupy i kierunki obecne w sztuce polskiej dwudziestolecia międzywojennego.w najbliższym czasie pojawią się także zagadnienia z kręgu architektury i rozszerzenie tematu rzeźby. napiszę także o indywidualistach, takich jak tadeusz makowski i inni.
